მოგზაურის ჩანაწერები: აგრესორი, თუ მსხვერპლი?

ჯონატან ლიტელი
5 ოქტომბერი 2008

დასაწყისი

გაგრძელება

დასასრული

ნერვების ომი

მათი მეთაური, გენერალი ვიაჩესლავ ნიკოლოზის ძე ბორისოვი - ძველი ყაიდის ოფიცერია. სქელი, ლოყაწითელა, მოუვლელი, სახეზე ეტყობა, რომ ალკოჰოლისადმი გულგრილი არ არის, უხეში მეტყველება აქვს, სულ იგინება. ბორისოვი მეთაურთა მაღალ რანგს განეკუთვნება, თავის მედესანტეებთან ერთად ოპერაციის ჩასატარებლად რეგიონში სპეციალურად გადმოისროლეს. როგორ ინაწილებენ ფუნქციებს ბორისოვი და მარატ კულახმეტოვი, ძნელი გასარკვევია. უკანსაკნელი საქართველოში რუსულ სამშვიდო ძალებს ხელმძღვანელობდა. ისეთი განცდა გიჩნდება, რომ ისინი პარალელურად მოქმედებენ და მერე ანგარიშს სამხრეთ კავკასიის სამხედრო ოლქის მეთაურს გენერალ სერგეი მაკაროვს აბარებენ. მაკაროვი, როგორც ჩანს, საქართველოში მიმდინარე ოპერაციაზე მთავარი პასუხისმგებელი პირია. ეშმაკი და თვალთმაქცი ბორისოვი, გორიდან რუსული ჯარების გაყვანაზე მიმდინარე მოლაპარაკებების პროცესში წარმოქნილ გაუგებრობებს სათავისოდ კარგად იყენებს. მუდმივად ერთსა და იმავეს მეუბნება: ”მე გადაწყვეტილებებს ვერ ვიღებ, უამრავი უფროსი მყავს. აქედან გასასვლელად მზად ვარ, მაგრამ, ბრძანება არ მიმიღია” - გადმომცემს ბორისოვის სიტყვებს კახა ლომაია - გაუგებრობა მართლაც ბევრია, მაგრამ ამას დროის გასაყვანად იყენებენ”.

კონფლიქტის მეორე კვირა – ნერვების ომია. სარკოზის შუამავლობით ხელმოწერილი დოკუმენტის მიხედვით, რუსული არმია ძველ პოზიციებს უნდა დაუბრუნდეს და საქართველოს ტერიტორიიდან მაინც გავიდეს. თუმცა მთავარ ავტომაგისტრალზე თბილისი-გორი-ფოთი, რომელიც ქვეყნის აღმოსავლეთ და დასავლეთ მხარეებს ერთმანეთთან აკავშირებს, კვლავ საკონტროლო გამშვები პუნქტი დგას, რომელიც აფერხებს კომუნიკაციას, ადგილობრივ ვაჭრობას, ხელს უშლის ჟურნალისტების, ჰუმანიტარული ორგანიზაციების წარმომადგენელების და მაღალი რანგის დასავლელი დიპლომატების გადაადგილებას. ყველაფერთან ერთად, გასულ კვირას რუსებმა სტრატეგიულად მნიშვნელოვანი სარკინიგზო ხიდიც ააფეთქეს, რითაც დაბლოკეს ტვირთების არამხოლოდ თბილისისთვის, არამედ აზერბაიჯანისთვის და სომხეთისთვის მიწოდებაც.

და ბოლოს, ისინი გორის ჩრდილოეთით მთელ რეგიონს აკონტროლებენ, და როგორც ჩანს, არც აპირებენ ოსი მებრძოლების უღირსი ქმედებების აღკვეთას, მაშინ როდესაც ქართველებს, მშვიდობიანი მოსახლეობის დაცვას უკრძალავენ, არადა მათ სერიოზული საფრთხე ემუქრებათ. ისინი სისტემატიურად ძარცვავენ შენობებს, რომლებშიც თავად არიან, გააქვთ ყველაფერი, უნიტაზების ჩათვლით. “ბორისოვი თვლის, რომ ძარცვა - ომის კანონია” – გვიხსნის ლომაია. მას რუსული ბლოკადის ეკონომიკური შედეგების ეშინია: გარდა იმისა, რომ ქვეყანა ორ ნაწილადაა გაყოფილი, რუსები ფოთსაც აკონტროლებენ, ერთადერთ ყველაზე მსხვილ პორტს ქვეყანაში, რომლის საშუალებითაც ის მთელ თავის საგარეო ვაჭრობას აწარმოებს; ბაქოს ნავთობის გარკვეული ნაწილის ექსპორტიც ფოთის პორტის გავლით ხდება.

სომხეთმა, რომლის თითქმის მთელი იმპორტის ტრანზიტი საქართველოს ტერიტორიაზე გადის, უკვე იგუდება. თურქებმა კეთილი ნება გამოხატეს, და სომხურ-თურქული საზღვარი გახსნეს, მაგრამ ეს სომხეთს მხოლოდ ნაწილობრივ ეხმარება. ლომაია ყოველ საღამოს ტელეფონით ესაუბრება მის სომეხ კოლეგას არტურ ბაგდასარიანს და ახალ ინფორმაციას აწვდის: “დიახ, ბატონო ბაგდასარიან, საღამო მშვიდობისა... არა, არაფერი შეცვლილა, ისინი ადგილიდან არ იძვრიან... დიახ, ჩვენც ძალიან შეშფოთებულები ვართ. ხიდი? ამ საკითხზე ვმუშაობთ. ისინი ჩვენც გვახრჩობენ – ფოთი ტვირთითაა სავსე, მაგრამ ყველაფერი პარალიზებულია. დიახ, საქმის კურსში ჩაგაყენებთ. ნახვამდის, ბატონო ბაგდასარიან. ხვალამდე”.

სიტუაცია სისტემატიურად იცვლება. ოთხშაბათს, 20 რიცხვში ლომაია, რამდენიმე ჟურნალისტთან და ჰუმანიტარულ ტვირთთან ერთად, ისევ ცდილობს გორის ჩრდილოეთით არსებულ სოფლებში გამგზავრებას. პირველივე საკონტროლო გამშვებ პუნქტზე, ოფიცერი, რომელიც წინა დღით ბორისოვის მედესანტეებს უსიტყვოდ დაემორჩილა, დღეს აღარ გვიშვებს “მე ბორისოვს არ ვემორჩილები, - უთხრა მან ლომაიას. – მისი ზონა იქით არის (და გორის მიმართულებით იხედება). ჩემი უფროსი კულახმეტოვია. ამ ზონას ახლა ის აკონტროლებს. თქვენი საკითხი არავის გადაუწყვეტია”. მოგვიანებით ლომაიამ ბორისოვს დაურეკა, რომელმაც დაუდასტურა, რომ იმ ტერიტორიას მართლაც აღარ აკონტროლებს. “ეს - ცუდის ნიშანია, - თქვა მოკლული სახით ლომაიამ – გუშინ ოპტიმისტურად ვიყავი განწყობილი. დღეს – პესიმისტურად”.

საღამოს 5 საათისთვის რუსებმა ყველა ბლოკპოსტი მოხსნეს და გაქრნენ, ისე რომ არავინ გაუფრთხილებიათ. ადმინისტრაციაში განერვიულებული ქართველი ჩინოვნიკები თათბირობენ. ლომაია ღელავს, რომ ოსი მოროდიორები ხელისუფლების ვაკუუმით ისარგებლებენ და ქალაქს დაიკავებენ. “და თქვენი პოლიცია?”, - ვკითხულობ მე. “არ ვიცი რა ვქნა, - მპასუხობს ლომაია, - გუშინდელს აქეთ რუსები გაუთავებლად იმეორებენ, რომ მათი გასვლისთვის პროვოკაციებს მოვაწყობთ. მეშინია - ხაფანგი არ იყოს”. თბილისთან პირდაპირ დაკავშირება არ შეუძლია – სატელეფონო ხაზები დაუცველია და რუსები ყველა საუბარს უსმენენ. “თქვენ ჯონათან, - უცბად მე მომმართავს, - რას მირჩევთ?”. დავფიქრდი: “არ ვიცი... თუკი ქალაქის უსაფრთხოებაზე ფიქრობთ, მაშინ თქვენი პოლიცია უნდა გამოიძახოთ. ბორისოვს ვერ დაურეკავთ და ვერ კითხავთ, თანახმაა თუ არა?”. ლომაიამ უსიტყვოდ მომისმინა და შენობაში გაუჩინარდა.

მოედანზე ათამდე ადამიანი დაბოდიალობს, მათ შორის ვლადიმერ ვარძელაშვილი, რეგიონის ახალგაზრდა გუბერნატორი, ყოფილი ფეხბურთელი, რომელიც აბრეშუმის ვარდისფერ მაისურში ძალიან ელეგნატურად გამოიყურება. მაისურს ოქროსფერი სამაგრები აქვს. 19:50 საათზე მას მანქანით მამაკაცი უახლოვდება და დიდ ფოტოაპარატს აწვდის. ლადო, აქ მას ყველა ასე ეძახის, ეკრანზე გამოსახულებას მაჩვენებს: “შეხედე”. ეს – ახალი სამხედრო ბაზის ფოტოა, რომელიც ქალაქის დასავლეთ ნაწილში მდებარეობს. ის ხელუხლებელი იყო მანამ, ვიდრე გორს აიღებდნენ და იქ ბორისოვის ხალხი დაბანაკდებოდა. იმ დღის შემდეგ ბაზას რეგულარულად ძარცვავენ. “შეხედე, - ლადო გამოსახულებას ადიდებს, ეკრანზე შენობის კარის მსხვილი კადრია, თხილისფრად შეღებილი. – აი აქ”. შემინული კარის ცენტრში თეთრი გადღაბნილი ლაქაა, იგივე ჩანს სხვა კარებებზეც. “ბაზა დანაღმეს. წავლენ და ყველაფერს ააფეთქებენ”.

ლომაია მუდმივად აწარმოებს მოლაპარაკებებს ბორისოვთან, რომ მან ბაზა დაინდოს და არწმუნებს, რომ შენობა დევნილების განსათავსებლად დასჭირდება. თუმცა მოსკოვმა მყარად გადაწყვიტა მთელი ინფრასტრუქტურა გაანადგუროს, ამიტომ ბორისოვი დაპირებებს ვერ იძლევა. ლომაია გზის დასაზვერვად მიდის, მეც მივყვები: ყველა ბლოკპოსტი გაქრა, ჩვენ გზის განაპირას ჩაწყობილი რუსული ტანკების და სატვირთო მანაქანების რიგს გავცდით, რომლებზეც ნაძარცვი ავეჯი აწყვია. გორში დაბნელებისას ვბრუნდებით. ძლიერი ქარი ამოვარდა. ლადო კიბეებზე, მწეველების გარემოცვაში ზის და მათ რაღაცაზე ესაუბრება.

ოდნავ მოგვიანებით ის ლომაიას და სხვა ოფიციალურ პირებს შემოუერთდა და ყველანი მის კაბინეტში თათბირზე გაემართნენ. კაბინეტში სრულიად ახალი იკეას ტყავის სავარძლები დგას და ბრტყელეკრანიანი ტელევიზორი. კედლებზე რეგიონის დიდი რუქა, უამრავი ხატი და ეგზოტიკური იარაღი კიდია – სამურაის ხმალი, XIX-ე საუკუნის თოფი და შუა საუკენეების კომბალი. თათბირზე ისეთი საკითხები იხილება, როგორებიცაა ქალაქის მომარაგება, მეზობელ სოფლებამდე ავტობუსის მარშრუტების აღდგენა, იმ შემთხვევაში თუ ჯარის გაყვანის ფაქტი დადასტურდა.

21:30 საათზე მოედნიდან ძრავის საშინელი ღრიალი ისმის და ყველა – ჩინოვნიკები, ჟურნალისტები, დაცვის თანამშრომლები – ფანჯარასთან მიცვივდა: ჯავშანმანქანების და ტანკების კოლონა შენობის გასწვრივ გადის, მას სხვა ტექნიკაც მიჰყვება. ყველა ბლოკპოსტი აღადგნეს, ეს ახალი ჯარისკაცები არიან, ახალი ხელმძღვანელობით. ლომაია თავს აქნევს: “კატა-თაგვობანას გვეთამაშებიან”. მოგვიანებით ვარძელაშვილი ყვება, რომ საღამოს ბორისოვმა დაურეკა და ჰკითხა: “სად არის თქვენი პოლიცია? რატომ არ გამოიძახეთ?”. ლომაია ღიმილით მსაყვედურობს: “ხედავთ ჯონათან, ცუდი მრჩეველი ხართ. ახლა დავრწმუნდი, რომ ეს პროვოკაცია იყო. ჩვენ რომ პოლიციისთვის დაგვეძახა – ყველას დაგვაპატიმრებდნენ”. რადგან ასე თუ ისე, ჭამა აუცილებელია, ვარძელაშვილი ქალაქში დარჩენილ რამდენიმე ჟურნალისტს თავისთან ბინაში ეპატიჟება, რომელსაც გუბერნატორად დანიშვნის დღიდან ქირაობს. ბინა ძალიან კიჩურია – ნაძერწი ნივთებით გაფორმებული. საჭმელი ძალიან უბრალო – ძეხვი, ფაფა, კარტოფილი, პამიდორები და პური. მაგრამ დესერტზე მასპინძელმა ფრანგული კონიაკის ბოთლი ამოიღო. “დიდი კოლექცია მაქვს – ორასი სხვადასხვა ბოთლი”, - ტრაბახობს ის, ვიდრე ჩვენ ვსვავთ და ვეწევით. სტალინზე საუბრობს, რომელსაც ქალაქის მოსახლეობის უმრავლესობა ეთაყვანება: “ყველაფერი ჩემზე რომ იყოს დამოკიდებული, ამ ძეგლს მოვხსნიდი. ვერ ვიტან სტალინს. მის გამოა რომ ყელამდე ნაგავში ვართ, მან მოაწყო ეს – აფხაზეთი, ოსეთი... 1952 წელს რუსებს სოჭი მისცა, და ა.შ.”

შუაღამით სტალინის თემა კვლავ განახლდა. ჩვენ ლომაიას და მისი დაცვის თანამშრომლებს დავყვებოდით, რომლებიც ქალაქს პატრულირებდნენ. მოედანზე დაბრუნებულები, მე და ვარძელაშვილი სასტუმროს გახსნას ველოდებით. სანამ ჩვენ წვიმის ქვეშ ვიდექით, ჯიპი მოგვიახლოვდა. მანქანიდან ორმა მთვრალმა რუსმა თავი გამოყო. “გზა აგვებნა, - დაიყვირეს მათ. – ცხინვალისკენ გზას ხომ ვერ მიგვასწავლით?”.

და მათსა და ვარძელაშვილს შორის უცნაური დიალოგი გაიმართა. “ასეთ დროს აქ რას აკეთებთ?”- იკითხა ერთ-ერთმა რუსმა. “ქალაქს ვიცავთ, - ჩუმად უპასუხა ლადომ. – “რისგან? ქალაქი ხელუხლებელია. აი თქვენი სტალინიც – დგას როგორც იდგა”. – “მაგას ვერ მოსპობ. – თქვენი ქალაქი მაგან გადაარჩინა. მადლობა უთხარით”.

ჯარისკაცი უფრო გაცხარდა: “თქვენ ნახეთ ცხინვალი? 1500 მოკლული ქალი!”. ლადომ არ უპასუხა და ერთ-ერთ მის კაცს სთხოვა რუსებისთვის გზა ეჩვენებინა. მეორე დილით გაქუცულ სასტუმროში წვიმის ჩუმი ხმის ქვეშ გაგვეღვიძა.

გორში წახემსება ღირს

გრილა. ქუჩიდან უცნაური ჭრიალი ისმის: მეეზოვე კეთილსინდისიერად წმინდავს კლუმბებს ბორდურებზე. ლომაია სამხრეთ ოსეთის ოფიციალურ პირებთან შესახვედრად ემზადება. მათ სამოქალაქო ტყვეების საკითხი უნდა განიხილონ და თანახმაა წამიყვანოს. წინა დღეს, საფრანგეთის ელჩის ერიკ ფურნიეს ეგიდით გამართული სამხედრო ტყვეების გაცვლისას, ქართველებმა რუსებს ორი სამხედროს ცხედარი გადასცეს, რომელთაგან ერთი ჩამოგდებული თვითმფრინავის პილოტი იყო. დღეს მათ იმედი აქვთ, რომ ოსები სამოქალაქო ტყვეებს მოიყვანენ. შეხვედრა ქალაქთან ახლოს, ერთ-ერთ რესტორანში უნდა გაიმართოს. სანამ ოთხი დაცვის თანამშრომლით გარშემორტყმული ლომაია ტელეფონზე საუბრობს, სამზარეულოსკენ მივდივარ იმ იმედით რომ ვაშლს და პურის ნაჭერს ვიშოვი: ამ დღეებში გორში წახემსებაზე უარის თქმა არ ღირს. თუმცა შეხვედრა გადაიდო და ქალაქში ვბრუნდებით. გადაწყდა, რომ შეხვედრა სადილის შემდეგ, სამხედრო ჰოსპიტალში შედგება.

ბორისოვი რამდენიმე ჯარისკაცის თანხლებით მოდის. აქვეა კიდევ ერთი გენერალი, ვინმე სანაკოევი, რომელიც გაგვეცნო როგორც პრეზიდენტ კოკოითის “მრჩეველი ადამიანის უფლებათა დაცვის საკითხებში”. სანაკოევი ორ ყვითელ ავტობუსთან ერთად მოვიდა, რომელშიც უამრავი ქართველი მშვიდობიანი მოსახლე – ქალები, მოხუცი მამაკაცები და ბავშვები ისხდნენ. მხარეები ხელის ჩამორთმევის შემდეგ მოლაპარაკებათა ოთახში მიდიან. ქართულ დელეგაციაში შედიან ლოამია, თავდაცვის მინისტრის მოადგილე და პარლამენტის თავდაცვის და უშიშროების კომიტეტის თავმჯდომარე, სააკაშვილთან დაახლოებული პირი გივი თარგამაძე. ოთახში ერთადერთი არაოფიციალური პირი მე ვარ, რომელიც არავინ წარმადგინა. მთელი ამ მოლაპარაკებების მანძილზე მეორე გენერალი თვალს არ მაშორებს, როგორც ჩანს გადაწყვიტა, რომ – ამერიკელი მრჩეველი ვარ. ტონი ზრდილობიანია, ოფიციალური, მხარეები ერთმანეთს დავით გიორგის ძით, ვიაჩესლავ ნიკოლოზის ძით მიმართავენ. ასე შევიტყვე რომ კახა – ალექსანდრე ბორისის ძე ყოფილა.

ბორისოვი მთავარ როლშია, ცენტრში ზის, საუბარში იშვიათად, მაგრამ მოკლე, დამაჯერებელი რეპლიკებით და საკმაოდ მოხერხებულადაც ერთვება, მხოლოდ მაშინ როდესაც მოლაპარაკებები ჩიხში შედის. სანაკოევი ამბობს, რომ დარჩენილ სამოქალაქო ტყვეებს არ გაანთავისუფლებს, ისე, როგორც მე ეს ცხინვალში ვნახე, ვიდრე ისინი არა მხოლოდ ტყვედ ჩავარდნილ მეომრებს, - რისთვისაც ქართველები მზად არიან, - არამედ 20-მდე კრიმინალ ოსს არ გაანთავისუფლებენ, რომლებიც დიდი ხანია, რაც ქართულ ციხეებში სასჯელს იხდიან. თარგამაძე აღშფოთდა, სანაკოევი შეცბუნებული პასუხობს: “სიტუაციის პოლიტიზირება არ მინდა... მაგრამ გამიგეთ, თუკი ცარიელი ხელებით დავბრუნდები, პროცესის დასრულება გართულდება. ამ საკითხზე გადაწყვეტილების მიღება მხოლოდ პრეზიდენტს შეუძლია”. თარგამაძე აწყვეტინებს: “ეს დამნაშავეები გაასამართლეს და სასჯელს იხდიან, მათი ხელ-აღებით განთავისუფლება არ შეგვიძლია”. ბორისოვი ერთვება: “Ladno. მანქანების რამდენიმე გამტაცებლის გამო პრობლემას ნუ ვქმნით. ორი სია შეადგინეთ, გადაეცით ამათ ქურდები და ნარკომანები, დანარჩენები ციხეებში დატოვეთ. ყველა კმაყოფილი დარჩება”.

შემდეგ საუბარი რუსეთის არმიის გაყვანის საკითხზე იწყება: ბორისოვი ადასტურებს, რომ გორს დატოვებენ და ლომაიას მომავალი “უსაფრთხოების ზონების” სწრაფ მონახაზს უკეთებს: რვა საკონტროლო გამშვები პუნქტისგან შემდგარი შიდა რკალისებრი ზოლი, სამხრეთ ოსეთის საზღვრიდან 10-15 კილომეტრის დაშორებით. (იმ დროს როდესაც ამ სიტყვებს ვწერ, ეს ბლოკპოსტები ადგილზე რჩება, თუკი მედვედევი სარკოზისთვის მიცემულ პირობას შეასრულებს მათი დემონტაჟი 10 ოქტომბრამდე მოხდება). ლომაია ბორისოვს წინა დღის ფაქტის ახსნას სთხოვს: რუსული არმიის აუხსნელ გასვლას რამდენიმე საათით და შემდეგ უკან დაბრუნებას. გენერალმა მოკლედ და უხეშად ამოღერღა: “ააა, ეს ისე, უბრალო შემთხვევა იყო. გენერალი რომელმაც შემცვალა, 42-ე დივიზიიდან, ახალგაზრდაა, არაფერი ესმის. უთხრეს, კოლონის გასატარებლად ერთი პოსტი გაეუქმებინა, მან კიდევ ყველა პოსტი მოხსნა. მაკაროვი გაცეცხლდა და კარაგად “გაუდო” (აქ ის შესაბამის ჟესტს იყენებს), და ყველა დააბრუნეს. ეს იყო და ეს”. სიმართლე თქვა? მოლაპარაკებების დასრულებისთანავე ბორისოვმა გორელ ჟურნალისტს განუცხადა, რომ ბლოკპოსტების ხელახლა განთავსება ქართველებმა სთხოვეს” “მითხრეს, რომ უსაფრთხოების უზრუნველყოფა არ შეუძლიათ”.

მეორე დღეს, პარასკევს, 22 აგვისტოს – მედვედევის დათქმული ჯარების გაყვანის დღეს - თამაში გრძელდება. გზატკეცილზე ბლოკპოსტებთან ჟურნალისტები ჯარისკაცებს ესაუბრებიან და იცდიან. არავის არ ატარებენ, მაგრამ მე გორისკენ მიმავალ ვარძელაშვილს ვაწყდები, რომელსაც მასთან ერთად მივყავარ. დღის მეორე ნახევარმა გაურკვევლობასა და ყოყმანში ჩაიარა. ლომაია თბილისშია. ჰოსპიტალში თავდაცვის მინისტრის მოადგილე და სანაკოევი ტყვეების გაცვლის პროცესს იწყებენ – სამოქალაქო ტყვეების ხუთ ოს მებრძოლზე მორიგი გაცვლა, რომელთაგან ერთ-ერთს ქართულ ციხეში აშკარად მოხვდა – განთავისუფლებისთანავე ჰოსპიტალიზაცია ესაჭიროება. მეორეს ცოლი ხვდება და მეუღლეს ხელზე ეფერება, ის კი ჰაერში, სიცარიელეს მიაშტერდა. მათთან საუბარს ვერ ვახერხებ - თანმხლები პირი ჟურნალისტებს ადგილიდან ყრის.

კოლეგასთან ერთად სანაკოევის დათანხმებას ვახერხებთ, რომ ცხინვალში წაგვიყვანოს: “გაუთავებლად ჩივით, რომ დასავლური მედია მიკერძოებულია, მაგრამ თავად არ გვაძლევთ მოახლოების საშუალებას! როგორ დავწერთ ობიექტურად, თუკი მხოლოდ ერთ მხარეს ვხედავთ და ვუსმენთ?”. “მართალი ხართ, მაგრამ რჩევა უნდა ვიკითხო, მარტო ვერაფერს ვწყვეტ, დამირეკეთ”, - გვაპასუხობს იგი. საბოლოო ჯამში, ვზივარ გზატკეცილზე ამერიკელი ფოტოჟურნალისტებით გატენილი მანქანის საბარგულში და ვუყურებ უკანასკნელი რუსული არმიის კოლონების გასვლას და გორში ქართული პოლიციის პირველი მანქანების დაბრუნებას, რომლებიც ცარიელ ქუჩებში საპატიო წრის შემოვლის შემდეგ ქალაქის უბნებში განაწილდნენ.

რუსული პოზიციები დაცარიელდა. ღამის დადგომასთან ერთად ლომაია ქალაქში ბრუნდება და მომენტალურად იმპროვიზირებულ პრესკონფერენციას მართავს: უკანასკნელი ბლოკპოსტი ერთი საათის განამავლობაში გაუქმდება, ამის შემდეგ ქალაქი პოლიციის სრულ კონტროლს დაექვემდებარება. იქვე შორიახლოს, ახალი ბაზიდან უცბად საშინელი აფეთქების ხმა ისმის, ლომაიასთან ერთად ადგილზე მივდივართ: ბაზის ევაკუაციის შემდეგ რუსებმა ტყვიაწამლის საწყობი ააფეთქეს. ვიდრე აალებულ საწყობს ვუყურებთ, უცბად მეორე საშინელი აფეთქება ისმის. ლომაიას დაცვა მასზე გადაფარებას ცდილობს. ის გაღიზიანებულად მათ თავიდან იშორებს. ჩვენ ვხედავთ ხანძარი როგორ ვრცელდება, აფეთქებები გრძელდება, მაგრამ ნაკლები სიძლიერის, ოპერატორი ყველაფერს იღებს. მოგვაინებით ლომაია სამხედრო ჰოსპიტალში მოვძებნე, მე და ჩემი კოლეგა თბილისში უნდა გამოვყოლოდით.

ვსაუბრობთ პოლიტიკაზე, მეკითხება, თუ რა შანსი აქვს საქართველოს ამ მოვლენების შემდეგ ნატოში გაწევრიანების. მე მას ერთი ევროპელი დიპლომატის აზრს ვუზიარებ: ნატოში კითხულობენ, როგორ შეიძლება ენდო ქვეყნას, რომელიც ისე იწყებს ომს, რომ მოკავშირეებს არ აფრთხილებს. “დასავლური მთავრობები არ გენდობიან, - ვეუბნები მე. – და კიდევ იმის თქმა მინდა, რომ დასავლეთში ბევრს მიაჩნია, რომ თქვენი პრეზიდენტი გიჟია, შესაბამისად მას ვერ ენდობი”. ლომაია რომელიც აქამდე ცალი ყურით მისმენდა, უცბად შეხტა” “გიჟი? ეს ვინ არის გიჟი?. “ნუ რავიცი... ვიღაცეები ამბობენ, რომ მიშა გიჟია”, - ვპასუხობ მე. “მიშა? პრეზიდენტი? გიჟია?”, - გაღიზიანებული და აშკარად შოკირებული უცბად შეტრიალდა და ჰოსპიტალის შესასვლელში გაუჩინარდა. ნახევარ საათში ბრუნდება და უსიტყვოდ გვსვავს თავის მანქანაში.

გზაზე ფარების შუქი სიბნელეს აპობს. ლომაიამ მორიგე ზარი განახორციელა ბაგდასარიანთან, კიდევ ვიღაცას ესაუბრა და შემდეგ დიდი ხნით სიჩუმემ დაისადგურა. უცბად მომიტრიალდა და ჩუმად მეუბნება, “იცით ჯონათან, ახლა თქვენ ნათქვამზე ვფიქრობდი. მესმის, რომ მიშა გარკვეულ შეშფოთებას იწვევს. ობიექტურად რომ ვთქვათ, ის... სრულად გაწონასწორებული ადამიანი არ არის (ამ დროს ხელით სასწორს მიჩვენებს. მე და ჩემი კოლეგა ჩუმად ვუსმენთ). ის... არაპროგნოზირებადი, ძალიან ემოციურია. პირადად მე, ამ თვისებებს მისი ხასიათის ყველაზე ძლიერ მხარედ არ მივიჩნევ. მაგრამ უნდა გაიგოთ, რომ არსებობს მომენტები, როდესაც საჭიროა ადამიანი, რომელსაც შეუძლია... რომელსაც უბრალოდ მოქმედება და იმის გაკეთება, რასაც სხვა ვერ შეძლებს. ან იგივეს გაკეთება, ოღონდ ახლებურად. მიშას ეს შეუძლია და აკეთებს. ყველას მიაჩნია, რომ ჩვენ გიჟები ვართ, რადგან ამხელა ქვეყნის – რუსეთის წინააღმდეგ წავედით; რომ ჩვენ პატარა ქვეყანას არ აქვს უფლება ამდენად დიდ და საშიშ სახელმწიფოს დაუპირისპირდეს. ჩვენ ისეთ დროში ვცხოვრობთ, როდესაც საერთაშორისო სიტუაცია მთლიანად იცვლება. ის ერთპოლარული სამყარო, სადაც ამერიკა ერთადერთ სუპერსახელმწიფოს წარმოადგენდა, ბევრი მიზეზის გამო იცვლება – აშშ-ს შეცდომები, ნავთობი და გაზი, და ა.შ. რუსეთი და სხვა ქვეყნები ხვდებიან, რომ მათი დროც დადგა, როდესაც მათ, სიტუაციის, საერთაშორისო კლიმატის შემოტრიალება შეუძლიათ. ჩვენ კი... ჩვენ ამდენი ადამიანი დავკარგეთ, ამდენი სიცოცხლე გავიღეთ, შეიძლება სწორედ იმიტომაც, რომ მსოფლიოს ეს გაეგო, რუსეთის რეალური სახე დაენახა, რომ ახალ სიტუაციაში შესაბამისად ემოქმედა”.

მისი ხმა სულ უფრო აღელვებული და მგზნებარე ხდება. და მიუხედავად იმისა, ვეთანხმები თუ არა სიტუაციაზე მის წარმოდგენებს, ვგრძნობ, რომ მისი თხრობა გულის სიღმიდან მოდის, რომ მას გულწრფელად სჯერა იმის რასაც ამბობს, ეს პროპაგანდა არ არის, ეს მისეული სიმართლეა სამყაროზე, რომელშიც ცხოვრობს: საქართველომ საკუთარი თავი სამსხვერპლოზე მიიტანა, რომ საერთაშორისო თანამეგობრობას გაეგო, თუ რას შეეჯახა, რომ რეაგირება შეძლოს. მან საკუთარი თავი მსხვერპლად გაიღო, რომ მთელი მსოფლიოსთვის თვალი აეხილა.

“სტალინური ეპოქის ატავიზმი”

შემეძლო თხრობა აქ დამესრულებინა, მაგრამ ოდნავი პერსპექტივა საქმეს არ ავნებს, ამიტომ ოსი მებრძოლის ღვარძლიან გამოხტომაზეც გიამბობთ. თავზე ბერეტი ეხურა, ჩეგევარას პორტრეტის გამოსახულებით. მეორე დღეს ის ახალგორის შესასვლელთან განთავსებულ ბლოკპოსტთან შემხვდა. ახალგორი ქართული ქალაქია, რომელსაც დღეს ოსები აკონტროლებენ. როდესაც დაინახა, რომ ქართულ ღვინოს ვსვამდი, მკითხა “გემრიელია?”. “ნორმალური”, - ვუპასუხე მე. “არა, ის გემრიელი არ არის. და იცი რატომ? იმიტომ რომ ქართულია”.

შემდეგ ოთხშაბათს სოხუმში ვიყავი, სადაც რუსეთის მიერ აფხაზეთის დამოუკიდებლობის ცნობას საოცარი სიხარული მოჰყვა. “როგორც კი მედედევმა პირი გააღო, ახალგაზრდობა ქუჩაში გამოვიდა. მღეროდნენ, ჰაერში ისროდნენ, ქალაქში მანქანებით დაქროდენ და დროშებს აფრიალებდნენ”, - მიყვება მანანა გურგულია, აფხაზური საინფორმაციო სააგენტოს “ასნიპრესის” ხელმძღვანელი.

ზეიმი არ ცხრებოდა: ღამით, გრანდიოზული ფეიერვერკის – მოსკოვის საჩუქრის – შემდეგ, ახალგაზრდობა ისევ საბჭოთა მთავრობის სასახლის, 1993 წელს დამწვარი და მიგდებული შენობის წინ დიდ მოედანზე შეიკრიბა. მანქანის ღია საბარგულებიდან “ლეზგინკა” ისმოდა. ისინი გიჟურ და შესანიშნავ კავკასიურ ცეკვებს ასრულებდნენ. მოცეკვავეებმა ფეხსაცმლები მოისროლეს, გოგონები და ბიჭები ბზრიალებდნენ, ერთმანეთს უახლოვდებოდნენ და შორდებოდნენ. ერთმანეთს სილამაზეში, მოქნილობასა და სიხარულში ეჯიბრებოდნენ. სოხუმიდან საქართველოს პრეტენზიები ამ რეგიონზე მართლაც წააგავს “სტალინური ეპოქის ატავიზმს”, როგორც ეს ირონიულად აღნიშნა აფხაზეთის საგარეო საქმეთა მინისტრმა, სერგეი შამბამ.

ოსებისგან განსხვავებით, აფხაზებს ნამდვილი მთავრობა ჰყავთ, ეროვნულობის ნამდვილი განცდა და ისინი რუსეთის ამბიციებთან დაკავშირებით არ ტყუვდებიან. “რა თქმა უნდა, კოლონიზაციის საფრთხე არსებობს, - აღიარებს შამბა. – მაგრამ თუკი არჩევანი რუსეთსა და საქართველოს შორისაა, ჩვენ უპირატესობას რუსეთს ვანიჭებთ”. რუსეთი კი არჩევანს არავის უტოვებს. “საქართველოს ტერიტორიულ მთლიანობის საკითხი დასრულებულია” – იმეორებს რუსეთის საგარეო საქმეთა მინისტრი ლავროვი. “ან რა უნდა გვექნა, ამ შემთხვევაშიც სისხლიანი წვინტლები უნდა მოგვეწმინდა... და თავები დაგვეხარა?”, - თავისი განუმეორებელი მანერით აცხადებს პუტინი. “სააკაშვილი პოლიტიკური გვამია”, - ამბობს მედვედევი და მკაფიოდ მიანიშნებს იმაზე, რომ ყველაფერი ამით არ დასრულდება. ბოლოს კი რეჟი ჟანტეს, ფრანგი ჟურნალისტის სიტყვებს გავიხსენებ, რომელმაც თბილისში მრავალი წელი იცხოვრა: “ქართველები შეპყრობილები არიან თავიანთი სეპარატისტული რესპუბლიკების დაბრუნების იდეით. მათ ეს იდეა ათი, თხუთმეტი წლით მაინც უნდა დაივიწყონ, რომ საკუთარი ქვეყნის განვითარებაზე, მის ეკონომიკაზე, ინსტიტუტებსა და დემოკრატიაზე კონცენტრირება შეძლონ. დრო გადის და საბოლოოდ, მათ შეიძლება ხელიდან გაუშვან ყველაფერი, რისკენაც სინამდვილეში მიისწრაფვიან”.

ორიგინალი