რუსული არმია კრიზისშია

ლორა მანდევილი
10 ოქტომბერი 2008

მართალია, რუსმა სამხედრო დათვმა პატარა ქართული არმია უპრობლემოდ დაამარცხა, მაგრამ მას მატერიალური და მორალური პრობლემები აქვს, რომლებიც რაღა თქმა უნდა, ზღუდავენ მის მზადყოფნას ახალ ცივ ომში ჩაებას აშშ-სთან.

ელვისებურად სწრაფმა საომარმა კამპანიამ, რომელიც მოსკოვმა ამ წლის აგვისტოში სამხრეთ ოსეთში ჩაატარა, რუსული ხელისუფლება და სამხედრო იერარქიის წარმომადგენლები ეიფორიაში ჩააგდო. ისინი ყველა სატელევიზიო არხზე ერთსა და იმავეს იმეორებენ, რომ საეთაშორისო არენაზე რუსული სამხედრო ძლიერების ეპოქა დაბრუნდა. ტელეარხებზე ერთმანეთს ცვლიან კადრები, რომლებზეც ყოფილი წითელი არმია კუნთებს ათამაშებს, ხოლო საომარი რიტორიკა ყველა ძალით უპირისპირდება რუსეთის საზღვრებთან ჩრდილოატლანტიკური ალიანსის მიახლოვებას. კრემლი ჰუგო ჩავესს წითელ ხალიჩას უფენს და აცხადებს, რომ რუსულ-ვენესუელური სამხედრო თანამშრომლობა ერთობლივი მანევრების ფარგლებში პირდაპირ აშშ-ს ცხვირთან იწყება. ამით რუსეთი მსოფლიოში საკუთარი ახალი როლის დამკვირებას ცდილობს.

იმ დროს, როდესაც რუსული სტრატეგიული ბომბდამშენები, დაუფარავად დააჯდნენ ნერვზე თავის ევროპელ და ამერიკელ კოლეგებს და მათი საჰაერო საზღვრების პატრულირებას ეწევიან, სექტემბრის ბოლოს პრეზიდენტი მედვედვი აცხადებს, რომ მისი სახელმწიფოს უმაღლესი პრიორიტეტია სამხედრო ბიუჯეტის გაზრდა და არმიის მასშტაბური რეფორმა.

თავდაცვის ფინანსური ხარჯები 2009 წელს 50 მილიარდი დოლარით გაიზრდება, ანუ 22%-ით. პუტინის ხელისუფლებაში მოსვლის შემდეგ სამხედრო ბიუჯეტი სისტემატიურად იზრდებოდა, მაგრამ ამერიკის 700-მილიარდიანთან შედარებით, მაინც მოკრძალებულად გამოიყურებოდა. და ეს იმ დროს, როდესაც გაურკვევლია, გამოყოფილი თანხები რაზე იხარჯებოდა, აღნიშნავდა თავის ანგარიშში ყოფილი მინისტრი რეფორმატორი ბორის ნემცოვი, რომელიც არმიაში კორუფციას ამხელდა.

ოფიციალური ანგარიშების უმრავლესობაში ნათქვამია, რომ საქართველოში მიღწეული შედეგების გავითვალისწინებთ, 2000 წლიდან დაწყებულმა მთავრობის ძალისხმევამ, შედეგი გამოიღო. რუსული არმია უკეთ იყო შეიარაღებული და უფრო ეფექტურადაც იბრძოდა, ვიდრე ჩეჩნეთში, სადაც "კონსტიტუციური წესრიგის აღდგენის ოპერაციამ" ინსტიტუტის უამრავი ხარვეზი და სუსტი მხარე გამოვლინა. "ახალი ის გახლდათ, - ამბობს დამოუკიდებელი რუსი ექსპერტი ალექსანდრ გოლცი, რომელიც ჩვეულებრივ ძალიან კრიტიკულადაა განწყობილი, - რომ სამხედროებმა მთელი რიგი შედარებით კარგად მომზადებული ქვედანაყოფების მობილიზება შეძლეს, და არა გამოუცდელი წვევამდელების. ეს რეფორმის შედეგია, რომელიც წვევამდელების არმიიდან - შერეულ სისტემაზე სწრაფ გადასვლას გულისხმობდა, სადაც უპირატესობა კონტრაქტით დაქირავებულებს ენიჭებათ", - აზუსტებს იგი.

"ბრმა ბრძოლისთვის განწირული"

ალექსანდრ გოლცი, ბევრი დასავლელი ექსპერტის აზრს იზიარებს და რუსეთის არმიის აღორძინებას სკეპტიკურად უყურებს. მისი თქმით, საქართველოში მიღწეული "საომარი წარმატება" საკმაოდ მოკრძალებულ შედეგებზე მეტყველებს და ამ ინსტიტუტში არსებულ სერიოზულ პრობლემებზე მიგვითითებს. ტექნიკა, რომელიც 25 წელზე მეტისაა, თანამედროვე ომის მოთხოვნებს არ შეესაბამება, მის ჯავშანს არ შეუძლია ეფექტურად დაიცვას ეკიპაჟი ტანკსაწინააღმდეგო იარაღისგან. დადის ხმები, რომ სამხრეთ ოსეთში გაგზავნილმა ტექნიკის დაახლოებით 15%-მა როკის გვირაბიც ვერ გაიარა, რადგან ათასგვარი დეფექტი აღმოაჩნდა. "პირველ რიგში, უნდა აღინიშნოს, რომ რუსეთის არმიას არ აქვს კომუნიკაციის და დაზვერვის თანამედროვე საშუალებები, შესაბამისად მას ბრმად უწევს ბრძოლა", - ამბობს გოლცი, და ამით ხსნის სიტუაციას, როდესაც 58-ე არმიის გენერალი ანატოლი ხრულევი ალყაში აღმოჩნდა. დაზვერვა არ ჩატარებულა, გენერალი დაიჭრა და ის სასწრაფოდ იქნა ევაკუირებული. რუსეთის მხრიდან ოპერაციაში არცერთი უპილოტო მზვერავი-თვითმფრინავი არ მონაწილეობდა.

"რუსული არმია ისე იბრძვის, როგორც მეორე მსოფლიო ომის დროს. საოცარია, რომ ბრძოლებში არცერთ ვერტმფრენს მონაწილეობა არ მიუღია", - ამბობს გოლცი. ქრისტოფერ ლენგდონი, რუსული არმიის სპეციალისტი ლონდონის სტრატეგიული კვლევების ინსტიტუტში, ამბობს, რომ ომი რუსეთმა "რაოდენობრივი უპირატესობის ხარჯზე" მოიგო. მან ხაზგასმით აღნიშნა, რომ ავიაციამ მძიმე დანაკაგრები განიცადა (4 თვითმფრინავი, მათ შორის ბომბდამშენი ტუ-22). "რუსეთის ჯარები მოწინააღმდეგის ტექნიკური უპირატესობის პირობებში იბრძოდნენ", - ამტკიცებს რუსი ანალიტიკოსი კონსტანტინე მაკიენკო. ასეთ შეფასებას ბევრი მაღალი რანგის სამხედრო, მაგალითად გენერალი პოპოვკინიც იზიარებს.

მოსკოვმა პასუხად, თავდაცვითი წარმოების მასშტაბური პროგრამის აღდგენის შესახებ განაცხადა. მაგრამ გოლცი ამასაც სკეპტიკურად უყურებს, რადგან სამხედრო-კონსტრუქტორული ბიუროები, რომლებმაც ახალი იარაღი უნდა აწარმოონ, ჯერ კიდევ საბჭოთა სქემებს ეყრდნობიან. ეს სქემები რუსეთის არმიისთვის ახალი, მაგრამ ზოგადად მოძველებულია. ის გვიხსნის, რომ 1500 დეტალის დასამზადებლად, რაც თანამედროვე თვითმფრინავის შესაქმენელად აუცილებელია, ოდესღაც ასობით ბრიგადა მუშაობდა, რომლებიც საბჭოთა კავშირის კრახთან ერთად დაიშალენ. ამ ყველაფრის გათვალისწინებით ნამდვილი ცივი ომის განახლება უახლოეს მომავალში ძალიან საეჭვოა, მიაჩნია გოლცს. მის აზრით, იმისთვის, რომ რუსეთი ამერიკის რეალური კონკურენტი გახდეს, ბიუჯეტში სამხედრო ხარჯების წილი 40%-ით უნდა გაიზარდოს, და არა 2,5-4% როგორც დღეს არის.

ორიგინალი