ბურქჰარდ ბიშოფი
10 ოქტომბერი 2008
აშშ-ს სპეცსამსახურების ერთ-ერთი ყველაზე მაღალი რანგის ანალიტიკოსი - თომას ფინგარი თავის ანგარიშში ყველაზე მნიშვნელოვან გეოპოლიტიკურ ტენდენციებზე მოგვითხრობს.
"რა მოუვიდა ამერიკის იმპერიას?" ჯერ კიდევ მანამდე, ვიდრე ფინანსური კრიზისი დაიწყებოდა წიგნებისა და პრესის სათაურებში სულ უფრო ხშირად ისმოდა პროგნოზები აშშ-ს დიდების დასასრულსა და გეოპოლიტიკური ჭადრაკის დაფაზე ძალების აბსოლუტურად ახალ განაწილებაზე.
და ამ ყველაფრის უკან, არამხოლოდ ანტიამერიკანიზმი და ოცნებების რეალობად წარმოჩენის სურვილი იმალება, ან სუპერსახელმწიფოს აყვავებულ ხანაზე ნოსტალგიით შეპყრობილთა პესიმიზმი. თომას ფინგარიც კი, აშშ-ს დაზვერვის ნაციონალური საბჭოს თავმჯდომარე, რომლის სამსახურშიც 18 სხვა ამერიკული სადაზვერვო სამსახურის ინფორმაციაა თავმოყრილი, თვლის, რომ ამერიკის გლობალური პირველობა რეგრესს განიცდის.
სპეცსამსახურების სხვა თანამშრომლებთან და მეცნიერებთან ერთად, ყოველ ოთხ წელიწადში ერთხელ ფინგარი მსოფლიოში გადამწყვეტ ტენდენციებზე ანალიზს ამზადებს. ამჯერად, ანალიზს 2025 წლამდე პერიოდი დაექვემდებარა. "გლობალური ტენდენციები 2025" – ეს ანალიზი შემდეგი წლის დასაწყისში დასრულდება და მას ახალ პრეზიდენტს წარუდგენენ.
სპეცსამსახურების ანალიტიკოსთა კონფერენციაზე, რომელიც სექტემბრის დასაწყისში ორლანდოში (ფლორიდას შტატი) გაიმართა, ფინგარმა პირველად წარმოაჩინა ზოგიერთი ის ტენდენცია, რომელიც საბოლოო პროგნოზზე გავლენას იქონიებს.
გლობალიზაცია გაგრძელდება, რაც კეთილდღეობასთან ერთად სოციალური უთანასწორობის ზრდას მოიტანს. "უფსკრული მდიდრებსა და ღარიბებს შორის – საერთაშორისო, რეგიონალურ და შიდასახელმწიფოებრივ დონეზეც – გაიზრდება".
აშშ "თავის მნიშვნელობას ინარჩუნებს, მაგრამ მისი პირველობა მცირდება". პირველობა საერთაშორისო სისტემაში, სამხედრო და პოლიტიკურ, ეკონომიკურ და კულტურულ დონეებზე ნელ-ნელა სუსტდება და "სამხედრო სფეროს გარდა – სხვა დანარჩენ სფეროებში კიდევ უფრო სწრაფად შესუსტდება". მაგრამ იმ შემთხვევაშიც, თუკი ამერიკა სამხედრო სფეროში ლიდერობას შეინარჩუნებს, ამას დიდი მნიშვნელობა აღარ ექნება. "არავინ არ დაგვესხმება თავს ჩვეულებრივი შეიარაღებით. ბირთვული საფრთხე კვლავ მოქმედებს".
საერთაშორისო ორგანიზაციებს სულ უფრო უჭირთ გლობალიზებული მსოფლიოს ახალ გამოწვევებთან გამკლავება. ფინგარი მათ შორის არამხოლოდ გაეროს, მსოფლიო სავაჭრო ორგანიზაციას და მსოფლიო ბანკს ასახელებს, არამედ ალიანსებსაც, პირველ რიგში - ნატოს. "ჩვენ სხვა – რესტრუქტურირებული ან გაცოცხლებული ინსტიტუტები გვჭირდება, რომლებიც გლობალიზაციის შედეგებზე იმუშავებენ".
ფინგარს ეშინია, რომ აშშ-ს პოლიტიკით უკმაყოფილება მსოფლიოში იმდენად დიდია, რომ საეთაშორისო დღის წესრიგში დაყენებული ნებისმიერი იდეა – როგორი კარგიც არ უნდა იყოს ის – წინასწარ დისკრედიტირებულია. რა თქმა უნდა, ნეგატიური დამოკიდებულება რუსეთის, ჩინეთის, ინდოეთის და ევროკავშირის წინადადებებზეც არსებობს. "ხანგრძლივი დროის განმავლობაში ვერავინ ვერ შეძლებს საკუთარ თავზე წარმმართველი ძალის ფუნქციის აღებას, და საერთაშორისო სისტემაში აუცილებელი გარდაქმნების ხელშეწყობას".
ფინგარი ფიქრობს, რომ გლობალური დათბობა მოქმედი ხელისუფლებების პირდაპირ დამხობას ან ომების დაწყებას არ გამოიწვევს. "მაგრამ ის შეიძლება იმ პატარა ბიძგად იქცეს, რომელიც აქლემს ხერხემალში გატეხავს – ანუ სუსტ მთავრობებსა და სუსტს სახელმწიფოებს მოერევა".
მიგრაცია: სულ უფრო მეტი ადამიანი ტოვებს მის გაღარიბებულ ქვეყენას და ცხოვრების უკეთეს პირობებს უფრო მდიდარ სახელმწიფოებში ეძებს. "უკვე დღეისთვის მსოფლიოში 25 მილიონი ასეთი მიგრანტი არსებობს – მათი რაოდენობა გაიზრდება".
დემოგრაფია: დასავლეთ ევროპა, რუსეთი და იაპონია 15 წლის შემდეგ ისეთ სიტუაციაში აღმოჩნდებიან, როდესაც ერთ შრომისუნარიან ადამიანზე საშუალოდ სამი პენსიონერი იარსებებს. "ეს ეკონომიკური განვითარებისთვის სერიოზული ტვირთი გახდება". სწორედ ამ პუნქტში მიაჩნია ფინგერს, რომ აშშ ყველაზე მომგებიან მდგომარეობაშია: "მაღალგანვითარებულ სახელმწიფოებში ჩვენ შედარებით მარტონი ვართ, რადგან ჩვენთან დემოგრაფიული ზრდა მომავალშიც გაგრძელდება".
ენერგეტიკული უსაფრთხოება: ენერგეტიკული შიმშილი არამხოლოდ დასავლეთში, არამედ ისეთ მზარდ ეკონომიკებშიც მატულობს, როგორებიცაა ინდური და ჩინური ეკონომიკა – საერთო ჯამსი იქ 2,5 მილიარდი ადამიანი ცხოვრობს. "ეს უდიდესი რიცხვია – და არ აქვს მნიშვნელობა დათვლა საათში კილოვატებსა თუ ნათობის ბარელებში ხდება – აქედან გამომდინარე ყველა შედეგით ნავთობისთვის, საკვალსათბურო გაზისთვის და როგორც გლობალური დათბობის შედეგი".ორიგინალი
No comments:
Post a Comment