ანჯეი რიბაკი
23 სექტემბერი 2008
სოხუმი - აფხაზეთი კავკასიის კონფლიქტში მეორე ფრონტის ფუნქციას ასრულებდა. რამდენიმე დღეში შავიზღვისპირა პატარა რესპუბლიკა საქართველოსგან დამოუკიდებლობას იზეიმებს. ეს ილუზიების ზეიმი იქნება – რადგან აფხაზეთი უკვე დიდი ხანია რუსეთზე თითქოს ჯაჭვით არის მიბმული.
რუსული საკონტროლო-გამშვები პუნქტი ენგურზე ქვიშის ტომრებით არის გამაგრებული. ორმა ტანკმა თავისი ქვემეხები აღმოსავლეთით და დასავლეთით მიმართა – საქართველოს და აფხაზეთის მიმართულებით. ბეტონის ფილები გზებს ავიწროვებენ, მათზე გავლა მხოლოდ ზიგზაგებით შეიძლება.
ენგურზე საკონტროლო-გამშვებ პუნქტთან დამცინავად დგას ჯერ კიდევ საბჭოთა პერიოდიდან შემორჩენილი ძეგლი: პისტოლეტი, რომელსაც ლულა გადაკვანძული აქვს. შლაგბაუმთან მდგომ რუს ჯარისკაცებს თავზე ცისფერი ჩაფხუტები ახურავთ წარწერით – "MC" - მშვიდობისმყოფელები. მაგრამ ისინი მშვიდობას კი არა, იმპერიის ახალ საზღვრებს იცავენ. "ახლა ეს უკვე ჩვენი ქვეყნაა – ამბობს ოფიცერი. – ოდესმე საქართველოსაც დავიბრუნებთ".
აფხაზეთი შავიზღვისპირა პატარა რესპუბლიკაა. მისმა დამოუკიდებლობამ საერთაშორისო მხარდაჭერა ვერ მოიპოვა. ის კავკასიური კონფლიქტის დროს მეორე ფრონტის ფუნქციას ასრულებდა. როდესაც ქართული ჯარი სამხრეთ ოსეთის ტერიტორიაზე შევიდა, აფხაზეთმა სიტუაციით ისარგებლა და გადაწყვიტა საქართველოს, საძულველ მეზობელს, რომელიც აღმოსავლეთ რაიონებს კერ კიდევ აკონტროლებს, საბოლოოდ გამოყოფოდა. რუსეთის დახმარებით ამის გაკეთება ძალიან იოლი აღმოჩნდა. "ისინი გარბოდნენ" – ტრაბახობენ დღეს აფხაზი ოფიცრები.
გასულ კვირას რუსეთმა და აფხაზეთმა მეგობრობის ხელშეკრულება გააფორმეს. რესპუბლიკის დამოუკიდებლობის აღიარების შემდეგ ეს რუსეთის მხრიდან გადადგმული მეორე ნაბიჯი იყო. "ჩვენ რუსეთ-ბელორუსიის კავშირს მივუერთდებით" – განაცხადა სერგეი ბაგაფშმა, პატარა რესპუბლიკის პრეზიდენტმა. უახლოეს დღეებში მოსალოდნელია სამხედრო პაქტის ხელმოწერაც. ამით, აფხაზეთის რუსეთთან გარდაუვალი მიერთების პროცესი დაიწყო.
"რუსეთი ჩამპალი იმპერიის ნამსხვრევებს აგროვებს" – ამბობს მიხეილ ლეონტიევი, მოსკოვური ჟურნალის "პროფილის" მთავარი რედაქტორი. აფხაზეთისთვის ეს 16 წლის ბრძოლის შესანიშნავი დასასრულია. 1992 წელს ქართველები დამოუკიდებლობა აღიარებულ რესპუბლიკაში შევიდნენ, რის გამოც სამოქალაქო ომი გაჩაღდა, რომელიც საქართველომ წააგო. მას შემდეგ 30 სექტემბერს რესპუბლიკაში დამოუკიდებლობის დღეს ზეიმობენ, მიუხედავად იმისა, რომ მათი დამოუკიდებლობა არცერთ სახელმწიფოს არ უცვნია. მაგრამ ყველაფერი შეიცვალა, და ახლა ქვეყანა დიდი ზეიმის მოლოდინშია.
სოხუმში, დანგრეული ძველი მთავრობის სახლის წინ მდებარე მოედანზე - სამხედროები აღლუმისთვის ემზადებიან. აღლუმში ათასი ადამიანი მიიღებს მონაწილეობას. "ეს იქნება ყველაზე ბედნიერი დღე ჩემს ცხოვრებაში" – ამბობს ვეტერანი, რომელმაც ომში შვილი დაკარგა. "მის მსხვერპლს უკვალოდ არ ჩაუვლია", - ამბობს ის თვალცრემლიანი. ომში 4 ათასი აფხაზი დაიღუპა.
გმირებს წიგნებშიც ადიდებენ. ნებისმიერ ტაქსისტს შეუძლია მოგიყვეთ დამოუკიდებელი აფხაზური სამეფოს შესახებ და ის, თუ როგორ ავიწროვებდნენ მათ ქართველები, რომლებმაც აფხაზებს საკუთარ ენაზე საუბარიც კი აუკრძალეს.
ქუჩებში, სადაც 1990-იანი წლების ომის იარებია შემორჩენილი, ქუჩის მოვაჭრეები აფხაზურ დროშებთან ერთად რუსეთის პრეზიდენტის, დიმიტრი მედვედევის ფოტოებს ყიდიან. "ჩვენ ყველაფრით მას უნდა ვუმადლოდეთ, - ამბობს ბუღალტერი ასტანდა, - რუსები რომ არ ყოფილიყვნენ, ქართველები დიდი ხნის წინ თავს დაგვესხმებოდნენ".
მხარეთმცოდნეობის მუზუმში გამოფენილია დაჟანგული იარაღი, ყუმბარები და ფოტოები, ომის მოწმეები ქართველების დანაშაულზე ყვებიან "ასეთი სასტიკი ომის შემდეგ ერთ სახელმწიფოში ცხოვრება არ შეიძლება", - ამბობს მუზეუმის თანამშრომელი.
როგორც კი რუსეთმა აფხაზეთი ცნო, აფხაზებმა საქართველოსთან საზღვრის გამყარება გადაწყვიტეს. რუსეთის დახმარებით მათ სურთ ინფრაწითელი გადამცემების დაყენება. "ჩვენ კარგად დაცული საზღვარი გვჭირდება, რომ აქ ტერორისტებმა და ნარკოტიკით მოვაჭრეებმა ვერ შემოაღწიონ" – განაცხადა აფხაზური არმიის გენერალური შტაბის უფროსმა ანატოლი ზაიცევმა.
მაგრამ, ასეთი შეფასებების მიუხედავად, ახალი პოლიტიკა ყველას არ მოსწონს – პირველ რიგში რესპუბლიკის აღმოსავლეთ ნაწილში, გალის რაიონში, სადაც ძირითადად ქართველები ცხოვრობენ, რომლებსაც საზღვრის მეორე მხარეს ნათესავები ყავთ.
უკმაყოფილოა ისეთი ხალხიც, როგორიცაა მაგალითად გლეხი ტოლიკა. ის საბარგულზე ლითონს ტვირთავს და კონტრაბანდსტული გზებით მის გადაგზავნას მდინარის საშუალებით აპირებს. "თუკი საზღვარს გაამყარებენ, შემოსავლის მთავარ წყაროს დავკარგავ, - ამბობს ის. – აღიარების შემდეგ თავს ისე ვგრძნობთ თითქოს მთლიანად აფხაზებს მიგვაბარეს", მაგრამ არსად წასვლა არ სურს "აქ ჩემი სახლია, ჩემი ბაღი. დევნილის ცხოვრებას მაინც ჯობია".
დასავლეთით რუსეთთან საზღვარი გახსნილია: საზღვარზე მდინარე ფსოუს გავლით აფხაზეთისკენ მძიმედ დატვირთული მანქანების მრავალკილომეტრიანი კოლონები მიემართება. რუსი სამხედროები დუმან ტვირთის შემადგენლობასა და დანიშნულების პუნქტზე, თუმცა აფხაზები გასცმენ რუსების საიდუმლოებებს: "რუსები ბომბორაში სამხედრო ბაზას აღადგენენ". სამუშაოები იქ არც დღისით და არც ღამით არ წყდება. საქართველოს მრავალგზის პროტესტის შემდეგ რუსეთმა ეს ბაზა ოფიციალურად 1999 წელს დატოვა. მას შემდეგ ამ ბაზის გამოყენება მხოლოდ მშვიდობისმყოფელებს შეეძლოთ. გარდა ამისა, მოსკოვი როგორც ჩანს გეგმებს აწყობს ოჩამჩირის სამხედრო-საზღვაო ბაზასთან დაკავშირებითაც, სადაც ის შავი ზღვის ფლოტის გემების ბაზირებას შეძლებს". "ეს ჩვენი უსაფრთხოების ყველაზე ეფექტური გარანტია იქნება" – ამბობს აფხაზეთის ვიცე-პრეზიდენტი რაულ ხაჯიმბა.
სტუმრის მიღებას თავის ფასი აქვს
ასეთ სტუმრობას თავის ფასი აქვს. ყველა აფხაზი პენსიონერი, რომლებსაც რუსული მოქალაქეობა აქვთ, ეს კი 90%-ზე მეტია, რუსულ პენსიებს იღებს. "მხოლოდ ასე შეგვიძლია ვიცოცხლოთ. – აფხაზური პენსია 200 რუბლია, ანუ 8 დოლარამდე. მოსკოვიდან მე 2 000 რუბლს ვიღებ, ეს კი 10-ჯერ მეტია".
აქ რუსები უყვართ: შარშან აფხაზეთში 200 ათასი ტურისტი ისვენებდა, პირველ რიგში გაგრასა და ბიჭვინთაში, რომლებიც საბჭოთა წლებში იმპერიის ლამის ყველაზე ცნობილი კურორტები იყო. "ჩვენ ტურისტული ინფრასტრუქტურის განვითარება გვსურს" – ამბობს ეკონომიკის მინისტრი კრისტინე ოზგანი. ის 35 წლისაა და პარალელურად დისერტაციას წერს მოსკოვის უნივერსიტეტში. რუსი ინვესტორები უკვე მზად არიან. მოსკოვის მერს იური ლუჟკოვს ბიჭვინთაში ახალი სანატორიუმის აშენება უნდა.
ერთმა მოსკოვურმა კომპანიამ ოდესღაც სოხუმის სიმბოლო - სასტუმრო "აფხაზეთის" ნანგრევები იყიდა. ოლიგარქი ოლეგ დერიბასკა სტალინის ყოფილი აგარაკის მფლობელი გახდა – იმის მიუხედავად, რომ ამ აგარაკზე ძეგლთა დაცვის კანონი ვრცელდება. "რუსებმა ჩვენ მძიმე დღეებში მხარი დაგვიჭირეს, - ამბობს მინისტრი ოზგანი. – ჩვენ გინდა მათ ხელი გავუწოდოთ".ხელის გაწოდება კი ვაჭრობას წააგავს. სოხუმის ასობით ბინა და სახლი, რომლებიც დევნილ ქართველებს ეკუთვნით, რუსებზე გაიყიდა. თანაც, ამ უკანასკნელთათვის ეს ძალიან მომგებიანი შენაძენია. მას შემდეგ რაც ზამთრის ოლიმპიადის ჩატარების უფლება 2014-ში რუსეთის სოჭს მიენიჭა, რომელიც ზუსტად საზღვართან მდებარეობს, უძრავ ქონებაზე ფასები გასამმაგდა. ხოლო დამოუკიდებლობის ცნობის შემდეგ ისინი 50%-ით გაიზარდა.
მოსკოველი მარია, რომელიც ყოველ საღამოს საკუთარ ტაქსას სოხუმის სანაპიროზე ასეირნებს, აქ უკვე სამი ბინა და ერთი სახლი იყიდა. "ერთი წლის წინ მე სახლში 17 ათასი დოლარი გადავიხადე. ამ ფასად დღეს ბინასაც ვერ იყიდით". მარიას ძველ მეპატრონეებთან დავის არ ეშინია. "საეჭვოა ისინი დაბრუნდნენ".
სოჭის ოლიმპიადა შავიზღვისპირა რესპუბლიკისთვის მნიშვნელოვანი მოვლენაა. მაგრამ ამასთანავე, ის საბოლოოდ გაამყარებს აფხაზეთის რუსეთზე დამოკიდებულებას: აფხაზეთი სოჭის მშენებლობებს სამშენებლო მასალებს მიაწვდის.
ქვეყანაში ცემენტის წარმოებისთვის შესაბამისი ნედლეულია, თაბაშირი და ქვიშა, გრანიტი და დოლომიტი. საბადოები სოჭიდან სულ რაღაც 100 კილომეტრში მდებარეობს. რუსები სოხუმის აეროპორტსაც გააფართოვებენ.
ოლიმპიადის იმედი
100 ათასი დაქირავებული მუშახელი, რომლებიც ოლმპიური ობიექტების მშენებლობებზე იმუშავებენ, ნაწილობრივ პატარა მეზობლის ტერიტორიაზე განთავსდებიან. აფხაზი გლეხები თამაშებს პურით და ყველით, ღვინით და ფორთოხლით მოამარაგებენ. "აფხაზები ოლიმპიადაზე ძალიან ბევრ ფულს იშოვიან" – ოცნებობს ოზგანი. საუბარია, დაახლოებით 600 მილიონი დოლარის ინვესტიციაზე. მხოლოდ ერთი ასეთი ცემენტის ქარხანა ტყვარჩელში 170 მილიონი დოლარი ეღირება. მაგრამ ყველა დამატებით დოლარს, დამოკიდებულების გაზრდა მოსდევს.
აფხაზეთს ინვესტიციები სასწრაფოდ სჭირდება. მხოლოდ ყოველ მეხუთე საწარმოს შეუძლია ფუნქციონირება, ბევრი სახლი და ქუჩა დანგრეულია, 19:00 საათის შემდეგ აქ ავტობუსებიც არ დადიან. არაფხიზელი მილიციელები, რომლებიც გზის პირას თავის ძველ "ლადა"-ს არემონტებენ, დამატებით ფულს ტაქსზე მუშაობით შოულობენ.
აფხაზეთის ინდუსტრიულ ცენტრში ტყვარჩელში კატასტროფული მდგომარეობაა: ქალაქი წელიწადზე მეტხანს ალყაში იყო და თავის დაცვას ახერხებდა. "ჩვენ მეორე ლენინგრადი ვართ" – ამბობს ანატოლი არჟბა, ინჟინერი, რომელიც ახლა იმას იცავს, რაც მისი ნახშირის ელექტროსადგურიდან შემორჩა, ანუ ფეჩებს. "ჩვენ ყველაფერს თავიდან ავაშენებთ, - დარწმუნებულია ანატოლი. – მთავარია მშვიდობა იყოს, და ხუთ წელიწადში, ოლიმპიადამდე ყველაფერს მოვასწრებთ".
ორიგინალი
No comments:
Post a Comment