პრეზიდენტი, რომელსაც სამიტები უყვარდა

23 ოქტომბერი 2008

როგორ შეცვაილა საფრანგეთის პრეზიდენტმა დიპლომატიის წესები

იმისთვის, რომ გაიგოთ, თუ რა გადატრიალება მოახდინა ნიკოლა სარკოზიმ ფრანგულ დიპლომატიაში, შეეცადეთ მომდევნო ტექსტის მთავარ გმირად ჟაკ შირაკი წარმოიდგინოთ.

საფრანგეთის პრეზიდენტმა საკუთარი თავი კემფ დევიდში დაიპატიჟა, სადაც ის "ძვირფასი ჯორჯის" გვერდით თბილად საუბრობდა "დიად ამერიკელ ერზე", და ამ ქვეყანაში საპრეზიდენტო არჩევნების დასრულებისთანავე დიდი რვიანის ქვეყნებს "კაპიტალიზმის ხელახლა აღმოსაჩენად" მაღალი დონის საგანგებო შეხვედრისკენ მოუწოდებდა. ამერიკელებმა შეხვედრას უნდა უმასპინძლონ, "რადგან, კრიზისი ნიუ-იორკიდან დაიწყო". პრეზიდენტი ჯორჯ ბუში, რომელიც საკმაოდ დამფრთხალი ჩანდა, ამ ინიციატივას არც თუ დიდი ენთუზიაზმით დათანხმდა (თეთრმა სახლმა განაცხადა, რომ სამიტი ვაშინგტონთან ახლოს, კოლუმბიის ოლქში, 15 ნოემბერს გაიმართება).

მაღალი დონის საგანგებო შეხვედრების ქარიშხალმა, რომლებიც გასული, რამდენიმე კვირის განმავლობაში მისტერ სარკოზიმ გამართა ან დაგეგმა, პოზიტიური თავბრუსხვევა გამოიწვია. მას ევროკავშირის კიდევ ერთი შეხვედრის მოწყობა სურს (საფრანგეთი ევროკავშირის ექვსთვიანი პრეზიდენტია), რათა ახალი, მაღალი დონის ფინანსური სამიტისთვის მოემზადოს. ამ კვირის ბოლოსთვის იგი პეკინში ევროკავშირი-აზიის უმაღლესი დონის სამიტს უნდა დასწრებოდა, იმ იმედით, რომ ჩინელებს და სხვებს საკუთარ ნავში მოათავსებდა. ამ ყველაფერს კი, ვიდრე მსოფლიოს თავს ფინანსური კრიზისი დაატყდებოდა, წინ უძღოდა რამდენიმე კვირიანი თავბრუდამხვევი სატრანსპორტო გადაადგილებები პარიზს, მოსკოვსა და თბილისს შორის – სარკოზი რუსეთ-საქართველოს ომში მომრიგებლის როლს თამაშობდა.

რთულია წარმოიდგინო, რომ სულ რაღაც რამდენიმე წლის წინ, საფრანგეთის ხმა არ ისმოდა არამხოლოდ ვაშინგტონში, არამედ ევროპაშიც. 2003-2004 წლებში ევროპა ერაყის გამო ორად გახლიჩა. ევროკავშირში საფრანგეთის პოზიციები 2005 წელს საკონსტიტუციო შეთანხმების ჩავარდნამ შეარყია. მისტერ სარკოზიმ საფრანგეთი და ევროპა დიპლომატიურ რუქაზე დააბრუნა. რა თქმა უნდა, იოლია მოიქცე როგორც ალფა-მამაკაცი ლიდერი, გაკოტრებული ამერიკელი პრეზიდენტის გვერდით. სარკოზის ევროპის ბანკის გადარჩენის საქმეში საზოგადოების ყურადღება გორდონ ბრაუნთან ერთად უნდა გაენაწილებინა, მაგრამ იგი ფრანგი პრეზიდენტია, რომელსაც ევროკავშირისგან ევროპის მთავარი დიპლომატის მანდატი მიანიჭეს. მან ეს გარემოება ბოლომდე გამოიყენა.

მართლაც, ევროპა ერთიანობის დემონსტრირებას ახდენს და საკუთარ თავს ლიდერობას ულოცავს. ამ ფონზე სულ უფრო ხშირად გაისმის მოსაზრება, რომ ის ამ როლს კიდევ უფრო გაიმყარებს. ბოლო დროინდელი მოვლენების შემდეგ გაჩნდა არგუმენტი, რომ ევროპას მუდმივი პრეზიდენტი სჭირდება, როგორც ეს ლისაბონის შეთანხმებითაა გათვალისწინებული, და რომლის მიღებაც ივნისში რეფერენდუმზე ირლანდიელებმა გადადეს. ამ კვირას სარკოზი ამტკიცებდა "მსოფლიოს ისეთი ევროპა სჭირდება, რომელიც მტკიცე ხმით საუბრობს", და აღნიშნა, რომ "მოძრავი" პრეზიდენტებით ამის განხორციელება რთულდება. იგივე გაიმეორა ევროკომისიის პრეზიდენტმა ბაროზომ Le Figaro-სთვის მიცემულ ინტერვიუში. ერთი წუთით წამოიდგინეთ, რა მოხდებოდა თუკი ფინანსური კრიზისი და რუსეთ-საქართველოს ომი სლოვენიის პრეზიდენტობის პერიოდს დამთხვეოდა.

მაგრამ ამ არგუმენტსაც აქვს ნაკლი: ლიდერობა აქ ინსტიტუტებთანაა გაიგივებული. ის, რომ სარკოზი ძლიერი ევროპელი ლიდერი აღმოჩნდა, ეს მისმა პოლიტიკურმა თვისებებმა და ეგოცენტრიზმმა განსაზღვრა და არა ევროკავშირის მიერ შემუშავებულმა წესებმა. მართლაც, შესაძლებელია ლისაბონის შეთანხმების აბსოლუტურად საპირისპირო არგუმენტიც არსებობდეს: მისტერ სარკოზის ჰიპერაქტიურობა იმის დემონსტირებას ახდენს, რომ ძლიერ ევროპულ მმართვას ახალი ინსტიტუციონალური ცვლილება არ სჭირდება; მეტიც, მუდმივი პრეზიდენტი, სხვა დაბრკოლებებს შექმნის.

მნიშვნელოვანია, რომ სარკოზის მიდგომებს, საშინაო თუ საგარეო პოლიტიკაში, პროტოკოლის ნიუანსებმა ხელი არ უნდა შეუშალოს. მას როგორც ჩანს მშვიდად მიავიწყდა, რომ დიდ რვიანს (G8) დღეს იაპონია ხელმძღვანელობს (ფინანსური სამიტი – ახლა ფორმალურად G20). მისტერ ბრაუნის ევროპის ზონის წევრების სამიტზე მოწვევა ევროკავშირის ტრადიცია არ იყო, მაგრამ სარკოზის არაფრანგული, მოძრავი პრაგმატიზმიც სწორედ იმას გულისხმობს, რომ ყველაფერი რასაც ხელს მოკიდებს, რადაც არ უნდა დაუჯდეს მოქმედებაში უნდა მოიყვანოს. როდესაც 4 ოქტომბერს პარიზში გამართულმა G4–ის სამიტმა, რომელიც ფინანსურ კრიზისს ეძღვნებოდა, შედეგი ვერ გამოიღო, მან მარტივად შეცვალა ფორმატი და შეხვედრა ერთი კვირით გადადო. არსებობს ინფორმაცია, რომ მას მომავალში სამსახურის სახით ევრო-არეალის უმაღლესი დონის შეხვედრების პრეზიდენტობა სურს.

გაურკვეველია რა მოხდებოდა ლისაბონის შეთანხმება ძალაში რომ ყოფილიყო. თუ არ ჩავთვლით ტონი ბლერის მუშაობის სტილს, როგორ შეძლებდა ევროკავშირის საშუალო დონის პრეზიდენტი რუსეთთან მოლაპარაკებას ან საბაზრო კრიზისთან გამკლავებას? და რამდენ ხანს მოითმენდა სარკოზი, ვიდრე პროცესის მართვას თავად არ მოკიდებდა ხელს? "ეჭვი არ შეგეპაროთ", თქვა ერთმა ფრანგმა დიპლომატმა, "ის და ევროკავშირის პრეზიდენტი ერთად ისხდებოდნენ თვითმფრინავში".

ევროპული ქვეყნების დათანხმება იოლი საქმე არ არის. ამისთვის ლიდერს განსაკუთრებული თვისებები სჭირდება, მით უფრო როდესაც საქმე ეხება გადაწყვეტილებებს, რომლებიც ამ ქვეყნების ნაციონალურ ინტერესებს სცილდება. შესაძლებელია ფინანსურ კრიზისში, სარკოზიმ პირველ შედეგს მიაღწია, მაგრამ არა მეორეს. მისი საერთო ევროპული ბანკის ფონდის გადარჩენის ორიგინალური იდეა ჩავარდა, გერმანელებმა მხარი სხვების დახმარებასაც დაუჭირეს. მიმდინარე კრიზისული გეგმები შესაძლოა კოორდინირებული იყო, მაგრამ დეტალებს ცალკეული ნაციონალური მთავრობები წყვეტენ და ერთიანად თანხების მობილიზება არანაირად არ ხდება.

საფრანგეთის დარჩენილი ორთვიანი პრეზიდენტობის დროს გამოჩნდება, რამდენად გრძელვადიანი და მყარი აღმოჩნდება მისტერ სარკოზის მცდელობები. მან შესაძლოა დაამტკიცა, რომ სხვების მოხიბვლის უნარი გააჩნია და ევროპელებს ერთიანობის დემონსტირერებას აიძულებს, მაგრამ იმავდროულად მის ნაკვალევზე ხშირად რამდენიმე შეუარაცხყოფილი ეგო და წამხდარი ხასიათი რჩება. მაგალითად, ესპანელები შეურაცხოფილები დარჩნენ, როდესაც სარკოზიმ ისინი G4–ის შეხვედრაზე არ დაპატიჟა, სადაც მიწვეულები იყვნენ მხოლოდ ბრიტანეთი, გერმანია და იტალია. კიდევ უფრო ადრე, ამ წლის დასაწყისში გერმანელები აღშფოთებულები იყვნენ სარკოზის ორიგინალური გეგმით, რომელიც ხმელთაშუაზღვისპირა ქეყნების ალიანსის ფორმირებას გულისხმობდა. გერმანია კავშირის გარეთ რჩებოდა, რადგან მას არ აქვს ზღვის სანაპირო ზოლი.

ევროპაში, სადაც დღეს ეკონომიკური კრიზისია, განსხვავებულმა ინტერესებმა შესაძლოა ახალი პრობლემები შექმნას. მაგალითად, რთული იქნება შეთანხმების მიღწევა ევროკავშირის დეკემბრის სამიტზე, რომელიც კლიმატის ცვლილებებს მიეძღვნება. სარკოზის მოწოდება, დამოუკიდებელი მდიდარი ფონდები კომპანიებს უცხოეთიდან მომავალი საფრთხეების თავიდან აცილებაში დაეხმარონ, გერმანიაში მომენტალურად გააკრიტიკეს. მისი წინადადება ევროპის ზონისთვის "ეკონომიკური მთავრობა" შეიქმნას (ამ წინადადებას საფრანგეთი დიდი ხანია აყენებს), მისტერ ბაროზომ უარყო. მან მსგავსი ინსტიტუტის ქმედუნარიანობა ეჭქვეშ დააყენა. ევროკავშირში არსებული აზრთა სხვადასხვაობა თავისუფალი ბაზრის მომხრე ლიბერალებსა და სახელმწიფოს ინტერვენციის მხარდამჭერებს შორის წარმოების სუბსიდირების და კონკურენტული წესების მომხრეებად დაყოფს. მისტერ სარკოზიმ დაამტკიცა, რომ ის არ გავს პრეზიდენტ შირაკს როდესაც საქმე კრიზისის დროს ევროპის მართვას ეხება, მაგრამ ევროპაში ჯერ კიდევ რჩება ძველი მოუგვარებელი პრობლემები.

ორიგინალი