საქართველოს შელახული ”სახე” სეპარატისტულ რესპუბლიკაში

ელენ ბერი
31 ოქტომბერი 2008

თავის ოფისში, თბილისის ჭარდაკის სასახლის ქვედა სართულზე, სამხრეთ ოსეთის მეორე პრეზიდენტი, დიმიტრი სანაკოევი მისი დაკარგული ციტადელის ფოტუსურათებითაა გარშემორტყმული.

გადიდებულ გამოსახულებაზე ცხინვალთან განლაგებული საწყალ ქართულ სოფლებში კეთილდღეობამ უკვე დაისადგურა: ელექტრომოწყობილობათა ბრჭყვიალა მაღაზია, კაშკაშა A.T.M, კარუსელი, რომელიც ბავშვებს ელოდება.

18 თვის მანძილზე, სანაკოევი ედუარდ კოკოითის, სეპარატისტი პრეზიდენტის ალტერნატივას დანასახიერებდა, მის გამოწვევად განიხილებოდა.

მაგრამ იმის სანაცვლოდ, რომ ქართველთა მხარეზე მასობრივი გადმოსვლის პროცესისთვის ბიძგი მიეცა, ამ ძალისხმევამ, ყოფილი სეპარატისტული მილიციის მებრძოლის, 39 წლის სანაკოევის წინააღმდეგ რისხვის მთელი ნიაღავრი დაძრა. მშობლიურ ქალაქში მას ღალატში, მლიქვნელობაში დასდეს ბრალი, ხოლო ოსებს, რომლებმაც სანაკოევის მხარდაჭერა გადაწყვიტეს, ზურგია აქციეს. აგვისტოში სანაკოევის სოფლები ოსურმა მილიციამ ძირფესვიანად გაანადგურა- დალეწეს ყველაფერი: შუშის თითუელი ნატეხი, თითოეული მოწყობილობა. ნივთები მსხვრევას მხოლოდ მის ოფისში, თბილისში გადაურჩა.

უდარდელი სანაკოევი მშვენივრად აცნობიერებს, რომ თავის ყოფელ მეზობლებში საშინელი აღშფოთება გამოიწვია. თუმცა მაინც ამბობს, რომ გულწრფელად სჯერა - საქართველოს ავტონომიად ყოფნა ოსეთის მომავლისთვის უმჯობესი იქნებოდა.

”მე ვფიქრობ, იმიტომ წავაგეთ, რომ ჩვენი მიზანი ომის თავიდან აცილება იყო”-აცხადებს სანაკოევი გასულ თვეს მიცემულ ინტერვიუში, ამ დროს კი ორი ახოვანი მცველი მის ოფისის შესასვლელს იცავს. ”ეს ხალხი 17 წელია ტოტალიტარულ სახელმწიფოში ცხოვრობს. მათ ქართულს უკვე აღარც კი ასწავლიდნენ. ამ ტიპის საზოგადოებასთან ურთიერთობა ძალიან რთულია”.

სამხრეთ ოსეთში სრულმასშტაბიანი ომის დაწყებიდან თვეების შემდეგაც კი ”სანაკოევის პროექტი” საქართველოს დედაქალაქ თბილისში და სეპარატისტული რეგიონის დედაქალაქ ცხინვლალშიც ცხარე განხილვის საგნად რჩება. საქართველოს ხელისუფლებაში მიაჩნიათ, რომ პროექტი ”მუშაობდა” და დროთა განმავლობაში საკითხის მშვიდობიანად გადაწყვეტას შეუწყობდა ხელს. კრიტიკოსები კი ამბობენ, რომ თბილისში ეთნიკურ განხეთქილებებს, რომლებმაც თავი საბჭოთა კავშირის დაშლის შემდეგ იჩინა თავი, ცალმხრივად განიხილავდნენ. ჯორჯთაუნის უნივერსიტეტის პროფესორს, ჩარლზ კინგს მიაჩნია, რომ საქართველოს ხელისუფალნი ოსებისა აფხაზების მტრულ დამოკიდებულებას, მარტოოდენ რუსეთის ჩარევით ხსნიდნენ.

”ქართველთა თვალთახედვით არსებობდა სეპარატისტთა და ტერორისტთა ელიტარული ჯგუფი, რომლებიც ადგილობრივებს ქართული ცენტრის წინააღმდეგ განაწყობდნა”-ამბობს კინგი-”ქართველები კითხვას ასე სვამდნენ ”განა სიძულვილისთვის რაიმე საბაბი მოგეცით? რატომ ფიქრობთ ჩვენზე ასე?”-ქართველთა უმეტესობისთვის ის, რაც მოხდა უბრალოდ გაუგებარია.

ამ წლის დასაწყისში სანაკოევის ხალისიანად დასათაურებული ავტობიოგრაფია გამოიცა: ”ოპტიმისტად ვრჩები: მე ოსი პატრიოტი ვარ”. მასში ის იმას აღწერდა, როგორ ცდილობდა მშვიდობიან საქმიანობას მოკიდებოდა: იურისპრუდენციას, მათემატიკას, არყის წარმოებას. მაგრამ სეპარატისტული განწყობები სამხრეთ ოსეთის ცხოვრებაში სულ უფრო იკიდებდა ფეხს და 1990-იანებში გადაღებულ სურათზე ის უკვე კალაშნიკოვით ხელში, თოვლზე განრთხმული თოფიანი კაცია.

27 წლისა სანაკოევი სეპარატისტული სამხრეთ ოსეთის თავდაცვის მინისტრად დანიშნეს, მერე პრემიერ-მინისტრად. როდესაც 2001-ში ცხინვალის ხელისუფლებას სათავეში კოკოითი ჩაუდგა, მას მთავრობასთან განხეთქილება მოუვიდა. თავის ბიოგრაფიაში სანაკოევი ამტკიცებს, რომ კოკოითმა სამხრეთ ოსეთი მუდმივი ომის ხაფანგში ჩაითრია. ყოველთვის, როდესაც მშვიდობის დამყარების შანსი ჩნდებოდა, წერს სანაკოევი, კოკოითი ”ყალბ განგაშს აცხადებდა, იწყებდა პროვოკაციულ სროლებს, მკვლელობებსა და აფეთქებებს, იყვანდა მძევლებს”. ქართველები გრძნობდნენ, რომ დაძაბულობა მატულობდა და ამიტომ ახალი, სანდო ლიდერის ძიება დაიწყეს, ლიდერის, რომელიც მათთან ერთად პრობლემას ”რბილი ძალის” გამოყენებით გადაწყვეტდა.

როდესაც სანაკოევმა ახალ თანამდებობაზე თავისი კანდიდატურა დაასახელა, ცხინვალში ამას სიხარულით არ შეხვედრიან. სეპარატისტულმა მთავრობამ გაცეცხლებული პრესრელიზი გამოქვეყნა, სადაც სანაკოევს ”თბილისის ხელისუფლების მაამებელ ლაქიას”, ”მოღალატეს, რომელსაც ტუალეტის ქაღალდივით გამოიყენებენ და მერე უნიტაზში ისვრიან”, , ”საეჭვო პოლიტიკური შოუს მონაწილეს”, ”მკვლელს”, ”ნაძირალას”უწოდებდა.

სანაკოევის განცხადებამ ის რიგითი ადამიანებიც აღაშფოთა, რომლებიც მისით აღფრთოვანებულნი იყვნენ, გვითხრა ლირა ცხოვრებოვამ, რომელიც ცხინვალში არასამთავრობო ორგანიზაციას, ოსი ქალები დემოკრატიისა და ადამიანის უფლებებისთვის, ხელმძღვანელობს.

”მოხუცები პირდაპირ ქუჩაში ტიროდნენ”, როცა გაიგეს, რომ სანაკოევმა საქართველოს ხელისუფლებასთან თანამშრომლობა გადაწყვიტა. მისმა მთავრობამ ”ადამიანები კოკოითის გარშემო კიდევ უფრო გააერთიანა. ეს რომ ქართველებს სცოდნოდათ, ამას არასდროს გააკეთებდნენ”.

სანაკოევის მთავრობამ ბინა ქურთაში ცხინვალიდან ორი მილის მოშორებით დაიდო და საჩვენებელი სამშენებლო პროექტების განხორცილებას შეუდგა. საქართველოს პარლამენტის წევრის, გიორგი გაბაშვილის განცხადების თანახმად, ის თბილისიდან წელიწადსში 11 მილიონი დოლარით ფინანსდებოდა. ყველაფერი კი იმას ისახვდა მიზნად, რომ ოსებს დაენახათ, როგორ ელოდებიან მათ სეპარატისტული რეგიონის მიღმა და როგორ წყდება თანდათან დანარჩენ სამყაროს სეპარატისტული ოსეთი.

გასული წლის ნოემბერში სანაკოევმა ცხინვალიდან საქართველოს მხარეზე გადმოსულ ოჯახებს 30 მდიდრული საცხოვრებელი გადასცა და მათ ”პირველი” მერცხლები უწოდა. ბინები ავეჯით იყო გაწყობილი, ამას 6000 ლარი ნაღდი ფული და სანაკოევის ადმინისტრაციაში სამუშაო ადგილებიც დაემატა.

შემდეგ კი თმარაშენში, ცხინვალთან ახლოს 70-იანი წლების დისკოს ვარსკვლავის, ბონი ემის კონცერტიც ჩაატარა, რომლის ორი სიმღერაც “Daddy Cool”-ი და “Rasputin”-ი ყოფილ საბჭოთა კავშირში მანიაკალურ აღფრთოვანებას იწვევდა. თამარაშენი დანარჩენ ოსურ სოფლებთან ისე ახლოსაა განლაგებული, რომ სამეზობლოში ”ბასების” ხმა გარკვევით ისმოდა. მეორე პროექტმა უფრო უხმაუროდ ჩაიარა-სანაკოევმა ოს ბავშვებს პერსონალური კომპიუტერები დაურიგა, სტიპენდიები გადასცა და ზღვის პირას დასვენება დაუფინანსა.

მიუხედავად იმისა, რომ სანაკოევის თქმით 70-მდე ოსი საქართველოს მხარეზე გადმოვიდა, მაშინვე გაცხადდა, რომ ყველა, ვინც ამ ზღვარს გადალახავდა, ოსტრაკიზმის მსხვერპლი გახდებოდა. ბონი ემის კონცერტზე პრეზიდენტი მიხეილ სააკაშვილიც გამოჩნდა და მას ”კონფლიქტის გადაწყვეტის ”დისკო” მიდგომა უწოდა”, მაგრამ ქართველ ოფიციალურ პირთა გადმოცემით, მას ერთი ოსიც კი არ დასწრებია. ერთი-ერთი ბიჭი კი, რომელმაც ზღვის პირას დაისვენა შინ დაბრუნების შემდეგ ასე დაისაჯა: სკოლის დირექტორმა ის ეზოში დააყენა, თითოეული მისი თანაკლასელი მისკენ თითს იშვერდა და ”მოღალატეს” უწოდებდა, გვითხრა თემურ იაკობაშვილმა, რომელიც როგორც რეინტეგრაციის მინისტრი პროექტს მეთვალყურეობდა.

ასეთი რეაქცია სრულიად მოულოდნელი იყო, გვითხრა იაკობაშვილმა.

” სანაკოევის პროექტი” ძალადობის კრეშჩენდოთი დასრულდა. 7 აგვისტოს ოსებს, რუსებსა და ქართველებს შორის გამძაფრებული შეტაკებების შემდეგ, მას შემდეგ, რაც სანაკოევის სიცოცხლის ხელყოფა სცადეს, სააკაშვილმა ცხინვალის მძიმე არტილერიით დაბომბვის ბრძანება გასცა. გასული კვირის ინტერვიუში სანაკოევმა განაცხადა, რომ ცხინვალზე შეტევის დროს ”არც ერთი მშვიდობიანი მოქალაქე არ მოუკლავთ, იმიტომ რომ ისინი სარდაფებში იმალებოდნენ”.

”რა თქმა უნდა არასასიამოვნო იყო”-განაცხადა მან - ”მაგრამ მეორეს მხრივ, უნდა გავაცნობიეროთ: რეჟიმი ადამიანებს ფარად იყენებდა. კონსტიტუციური წესრიგი უნდა აღდგენილიყო”.

პრეზიდენტის ადგილზე, ამბობს ის ”იგივეს გავაკეთებდი”.

საქართველოს ხელისუფლება აცხადებს, რომ ცხინვალი 7 აგვისტოსთვის მოსახლეობამ მთლიანად დატოვა, რაც ბოლომდე სიმართლეს არ უნდა შეესაბამებოდეს. მათ შორის, ვინც ქალაქში დარჩა სანაკოევის მშობლები, ივანე და დუნიაც იყვნენ. ის ამბობს, რომ ყველაფერი გააკეთა, რათა მათ ქალაქი დაეტოვებინათ. ”მე დაჟინებით ვთხოვდი, ვემუდარებოდი, ვუხსნიდი, მაგრამ არ დამიჯერეს”, შესაძლოა იმიტომ, რომ იქ საკუთარი ხელით აშენებული სახლი ეგულებოდათ. როცა ქალაქს შეუტიეს, სანაკოევის მშობლები სარდაფში იმალებოდნენ. ხუთი დღის მანძილზე ვერ გამოდიოდნენ იქიდან, ბოლოს კი რუსეთის ტერიტორიაზე გადავიდნენ.

”მათ ძალიან ბევრი ტანჯვა გადაიტანეს”-ამბობს სანაკოევი. მაგრამ ტელეფონით საუბრისას მხოლოდ ეს უთხრეს - მათ სანახავად საზღვრის გადალახვას სანაკოევი ვერ შეძლებს, ხოლო თვითონ თბილისში ჩამოსვლას არ აპირებენ.

ორიგინალი