სამარისებური სიჩუმე სოფლებში

ფლორიან ჰასელი
1 ოქტომბერი 2008

ბროწლეთი. ქსენია ბასანიტე (?) არსად არ გაქცეულა როდესაც ომი დაიწყო. "ჩემს ასაკში არავისგან გაქცევა აღარ მინდა" – ამბობს 85 წლის ქალი. 14 წლის წინ მისმა მეუღლემ უბედური შემთხვევის გამო მხედველობა და ორივე ფეხი დაკარგა. რუსმა სამხედროებმა, რომლებიც აგვისტოში ჯერ მეღვრეკისში შევიდნენ, სოფელში, რომელიც სამხრეთ ოსეთის და ცენტრალური საქართველოს ფაქტობრივ საზღვართან მდებარეობს, მოხუც წყვილს თავი დაანებეს. შემდეგ ოსები მოვიდნენ და მოხუცებს სამი ძროხა წაართვეს.

ბასანიტეების ოჯახის ერთადერთი მეზობლები აგვისტოდან ორი მოხუცი ქალბატონი არიან, დანარჩენი 1 500 სოფლის მაცხოვრებელი, როგორც ქართველების უმრავლესობა სოფლიდან ეგრედწოდებულ ბუფერულ ზონებში გაიქცა. ბასანიტეები ბრინჯის და მაკარონის წყალობით გადარჩნენ, რომელიც მათ წითელმა ჯვარმა ჩაუტანა. ახლა სოფელში სამარისებული სიჩუმეა, მაღაზიები გაძარცვული, ქუჩებთან ტანკებგადავლილი მანქანები ყრია.

დღევანდელი დღიდან ამ სოფლების გაცოცხლებაზე ევროკავშირი იზრუნებს. 225 შეუიარაღებელი დამკვირვებელი, მათ შორის გერმანელი, ფრანგი და იტალიელი პოლიციელები მონიტორინგს გაუწევენ ბუფერული ზონებიდან - სამხრეთ ოსეთსა და აფხაზეთთან – 1 600 რუსი ჯარისკაცის გასვლის პროცესს, რაც 10 ოქტომბრისთვის უნდა დასრულდეს.

თბილისის ფიჭვებით გარემოცულ ერთ-ერთ სიმაღლეზე, დამკვირვებლები საუბრობენ. "იმედი მაქვს, რომ ჩვენი მშვიდობიანი მისიით იდეოლოგიური მუხტის მოხსნაში წვლილს შევიტანთ" – ამბობს მისიის ხელმძღვანელი, გერმანელი ჰანს-იორგ ჰაბერი. ორი კვირის წინ იგი ჯერ კიდევ ბეირუთში გერმანიის ელჩად მუშაობდა, როდესაც გერმანიის საგარეო საქმეთა სამინისტროდან დაურეკეს და შესთავაზეს მისიისთვის ეხელმძღვანელა.

მოსაფიქრებლად ერთი საათი ჰქონდა – მეორე დღეს ბრიუსელში ახალი თანამდებობა უნდა დაეკავებინა. მანამდე ჰაბერი ორჯერ იყო მოსკოვში და გაეროს განყოფილებას ხელმძღვანელობდა, ასევე - სამშვიდობო მისიებს გერმანიის საგარეო საქმეთა სამინისტროში. ოპერატიულ დეტალებზე პასუხისმგებელი მისი მოადგილე, ფრანგული ჟანდარმერიის გენერალი ჟილ ჟანვიე იქნება.

ალბათ მისიის ყველაზე მარტივი პერიოდი იმის დაკვირვება იქნება თუ როგორ ემზადებიან რუსები ტერიტორიიდან გასასვლელად. "მოსკოვი კონტიგენტის დროულ გაყვანას - იმ რეგიონებიდან, რომლებიც რუსებს მომავალში ისედაც არ დასჭირდებათ - გრანდიოზულ შოუდ გადააქცევს" – მიაჩნია ლოურენს შითს, International Crisis Group-ის წარმომადგენელს. "ევროკავშირი ახლა საქართველოს დააკვირდება და იმ ზონას, რომელიც სამართლებრივი თვალსაზრისით არ უნდა არსებობდეს".

ევროკავშირის მისიის ერთ-ერთი დამკვირვებელი აღიარებს, რომ მანდატი მხოლოდ თეორიულად მოიცავს აფხაზეთს და სამხრეთ ოსეთს, "მაგრამ საეჭვოა რუსებმა იქ შეგვიშვან". 22 ათას ქართველს, რომლებიც სამხრეთ ოსეთიდან გამოაძევეს, დაბრუნებაზე იმედი პრაქტიკულად ამოეწურათ.

ევროკავშირის მისიის არსებობა სტატუს-ქვოს აღიარებას ნიშნავს: ფაქტობრივად გამორიცხულია, რომ 15 ოქტომბერს ჟენევაში დაგეგმილი მოლაპარაკებების დროს რუსეთმა უარი თქვას სამხრეთ ოსეთისა და აფხაზეთის ფაქტობრივ ანექსიაზე. მაგრამ შითს ევროკავშირის მისია მაინც სასარგებლოდ მიაჩნია. "ომის შემდეგ საქართველოს დაღლილი პრეზიდენტი ხელძღვანელობს, ეკონომიკა კი კოლაფსის პირასაა – ევროკავშირს შეუძლია საქართველოს სტაბილურობა მოუტანოს".

30 ათასამდე ქართველი დევნილი ბუფერული ზონებიდან, ევროპულ მისიაზე დიდ იმედებს ამყარებს: "ევროპელებს და ჩვენ პოლიციელებს ველოდებით, რომ სახლში დაბრუნების საშუალება მოგვეცეს", - ამბობს 47 წლის სოფიო პეტროსიანი სოფელი ტყვიავიდან. მეზობელ სოფელ ბროწლეთში 74 წლის ეთერ ფარიჭამიაშვილი სახლის ნანგრევებთან დგას, რომელშიც მისი ხუთსულიანი ოჯახი ცხოვრობდა. ომის დროს ეთერი სოფელში მარტო დარჩა. 13 აგვისტოს მასთან სახლში ორი ფორმიანი ოსი შევიდა, ეთერი სახლიდან გადმოაგდეს, ხოლო სახლს ნავთი გადაასხეს და დაწვეს.

"მოსავლის აღებაც არ შეგვიძლია, რადგან არ ვიცით სად არის დამარხული ყუმბარები", - ამბობს 52 წლის გიმელი ბერიძე, ერთ-ერთი იმ მცირერიცხოვან ადამიანთაგან, რომელმაც ბროწლეთში დაბრუნება მოახერხა. მისმა მეზობელმა ფეხი დაკარგა, როდესაც ბალახს თიბავდა და ყუმბარაზე აფეთქდა. "ზამთრისთვის მარაგს ვერ შევინახავთ და ვერაფერს ვერ გავყიდით", - ამბობს ბერიძე. "ტყეები, საიდანაც სახლების გასათბობად შეშა მოგვქონდა, ახლა მთლიანად ოსების ხელშია". სხვა სოფლებში წყალიც კი არ არის: ზემოთ განლაგებული ოსური სოფლებიდან წყალმომარაგების არხი გადაკეტეს.

ევროკავშირის მისიამ, ასევე უნდა აღადგინოს ნდობის მინიმუმი ოსებსა და ქართველებს შორის. "ეს ჩვენი უმთავრესი ამოცანაა, თუკი გვინდა რომ აქ რაიმე შეიცვალოს" – ამბობს ერთი ევროპელი დამკვირვებელი. თუმცა ამ ფაქტობრივად საზღვრისპირა რაიონში, სიჩუმეს პერიოდულად ოსები არღვევნ. "ევროკავშირის დამკვირვებლების ჩამოსვლის შემდეგაც სიტუაცია საომარი თვალსაზრისით რთულია" – ამბობს გაეროს თანამშრომელი. ქართველებს ოსების მხრიდან მოროდიორობის ეშინიათ, ოსებს – ქართველი სპეცრაზმელების აქციების.

ცხინვალის სამხრეთ-აღმოსავლეთით ბორცვებისა და ხეხილის ხეივნების მიღმა გზაა. ბოლო ოსური სოფლის ართსევის პოლიციის განყოფილებაში, რომელიც აღჭურვილია საწოლით, საწერი მაგიდითა და სკამით, პოლიციელი და მესაზღვრე ალბერტი ზის. ზოგიერთი სახლი ამ სოფელშიც დაიწვა – მათგან ნანგრევები დარჩა – ეს 1990 წელს მოხდა, როდესაც ქართველები სამხრეთ ოსეთს თავს დაესხნენ. "აქ ფაქტობრივად მხოლოდ მოხუცები ცხოვრობენ, - ამბობს ალბერტი. – ბავშვების ხმას ვერ გაიგებ". შემდეგი ქართული სოფელი 3 კილომეტრშია. "ოსები იქ არ დადიან", - ყვება ერთ-ერთი ოსი.

სიჩუმეს ძველი სოფლის ავტობუსის ჭრიალი არღვევს. მას რუსული ჯავშანმანქანა მოყვება. "ამას ცხოვრება ჰქვია? როდესაც შიშის გარეშე ავტობუსითაც ვერ მგზავრობ!" – ამბობს ალბერტი. და დასძენს "ომში ყველანი წაგებულები ვართ".

ორიგინალი