დანიელ ვერნე
1 ოქტომბერი 2008
ფინანსური კრიზისის მორევში ყველას მხედველობიდან გამორჩა 25 სექტემბერს, ტულონში ნიკოლა სარკოზის გამოსვლის ის ნაწილი, სადაც მან ველური კაპიტალიზმი და უპრინციპო, ძლევამოსილი ბაზარი გააკრიტიკა. იმავდროულად რესპუბლიკის პრეზიდენტმა დღევანდელი სიტუაცია ბოლო 20 წლიანი საერთაშორისო სისტემის ევოლუციის კონტექსტში მოაქცია. "ეს კრიზისი იმ სამყაროს დასარულს მოასწავებს, რომელიც ბერლინის კედლის დანგრევის და ცივი ომის დასრულების შედეგად აშენდა – განაცხადა მან – ის თავისუფლებისა და კეთილდღეობის დიდ ოცნებას ეფუძნებოდა". ახლა ეს ოცნება დამსხვრეულია.
სარკოზის ეს პირდაპირ არ უთქვამს, მაგრამ აბსოლუტურად ცალსახად მიგვანიშნა, რომ ეს ოცნება უტოპია იყო, რომელიც ილუზიებს ეფუძნებოდა - 1990-ანი წლების მმართველი თაობის ილუზიებს, რომელთაც სჯეროდათ, რომ "დემოკრატია და ბაზარი კაცობრიობის ყველა პრობლემას მოაგვარებდა", რომ "გლობალიზაციის წარმატება სიღარიბეს და ომს დაამარცხებდა". ილუზია გამყარდა, როდესაც ოცნებამ განხორციელება დაიწყო, "საზღვრები გაიხსნა, უამრავი ადამიანი სიღარიბეს დაუსხლტდა".
თუმცა საფრანგეთის პრეზიდენტი იმ "რეალისტი" პოლიტიკოსებისა და პოლიტოლოგების რიგშია, რომლებსაც ამ იდეის არასდროს სჯეროდათ, იდეის რომელიც ენთუზიასტებს კეთილშობილური განზრახვებისკენ უბიძგებდა. "რეალური პოლიტიკის" მომხრეები ყოველთვის მიიჩნევდნენ, რომ სასტიკი საერთაშორისო რეალობა ბოლოს და ბოლოს მაინც თავს იჩენდა. სარკოზის მაგალითები მოყავს: რელიგიური ფუნდამენტალიზმის და ნაციონალიზმის დაბრუნება, დემპინგი, ტერორიზმი... საქართველო-რუსეთის ომის შემდეგ, კი მას ამ სიისთვის შეეძლო დაემატებინა - ძალის გამოყენება უთანხმოების დარეგულირების მიზნით.
ამერიკელმა პოლიტოლოგმა, უოლთერ რასელ მიდიმ, ნიუ-იორკში არსებული საერთაშორისო ურთიერთობების საკითხთა კომიტეტის წევრმა, აშშ-ს ოთხი საგარეოპოლიტიკური სკოლა გამოყო: ჯეფერსონისტები – იზოლიაციონისტები და სახელმწიფოს მხრიდან მინიმალური ჩარევის მომხრეები; ჯექსონისტები – როგორც საგარეო, ასევე საშინაო პოლიტიკაშიც "ძლიერი ხელის" მომხრეები; ვილსონისტები – დემოკრატიის საერთაშორისო მქადაგებლები; და ჰამილტონისტები, რომლებიც დარწმუნებულები არიან, რომ "სასიამოვნო ურთიერთობა" (მონტესკიე) საერთაშორისო ურთიერთობების ცივილიზების და მათი გაკეთილშობილების წინაპირობაა.
ამერიკული დიპლომატიის შემადგენლობა ქიმიურად სუფთა არასდროს ყოფილა. ის ერთდროულად ყველა სკოლის ნიშნებს ატარებდა. ბილ კლინტონი ბალკანეთში - ვილსონის სკოლის ადეპტს მოგვაგონებს, ხოლო როდესაც გათვლას ეკონომიკურ გლობალიზაციაზე აკეთებს – ჰამილტონისტია. თავისი ბუნებით ევროკავშირი სწორედ ამ ტენდენციის განსახორციელებლად იყო მოწოდებული. ჯორჯ ბუშის პრეზიდენტობის დროს საგარეო პოლიტიკა ჯექსონიზმის და ვილსონიზმის ერთგვარ ნარევად გადაიქცა.
მათი პოლიტიკა წარუმატებელი აღმოჩნდა? აშშ-ში დაწყებული ფინანსური კრიზისი ნაციონალიზმის აღორძინებას, პროტექციონიზმის ახალ ტალღას და ძველ პოზიციებზე დაბრუნებას გამოიწვევს? ისტორიაში ეს პირველი შემთხვევა არ იქნება. XIX საუკუნის ბოლოს და XX დასაწყისში იმ დროისთვის ეკონომიკის არნახული გლობალიზაცია მიმდინარეობდა, რაც პირველ მსოფლიო ომში მსხვილი სახელმწიფოების შეტაკებით დასრულდა.
ზედმეტი იმედების გასაქარწყლებლად, ეს პრეცედეტი ხშირად მოყავთ გლობალიზაციის სკეპტიკოსებს. დღევანდელი გლობალიზაცია, წარსულის გლობალიზაციასთან შედარებით ერთდრულად როგორც ძალიან სახიფათო, ასევე ძალიან იმედისმომცემია. საერთაშორისო სამართლის განვითარება, საერთაშორისო ინსტიტუტების არსებობა (რომლებიც შესაძლოა არასრულყოფილია და ხშირად დიდი სახელმწიფოების პრეტენზიებით ზარალდება), იმედს გვაძლევს, რომ ისტორია აღარ განმეორდება.
No comments:
Post a Comment