ჟოელ კუნცი
2 ოქტომბერი 2008
22 ქვეყნის 200-მდე ევროპელი დამკვირვებელი უკვე საქართველოშია. როგორ მიაღწევენ ისინი რუსული არმიის გაყვანის პირობის შესრულებას? რა ბერკეტებით?
ამ დღეებში იოშკა ფიშერი ჟენევაში უმაღლესი საერთაშორისო კვლევების ინსტიტუტში სტუდენტების წინ გამოდიოდა. მან ჯიბიდან 50 ევროიანი ბანკნოტი ამოიღო და იკითხა: "რა არის ეს?". აუდიტორიაში სიჩუმე ჩამოვარდა, უცბად ვიღაცამ გაბედა და წამოიძახა: "50 ევრო". "არა" – უპასუხა გერმანიის ყოფილმა ვიცე-კანცლერმა, ეს – ძალაა. კავშირის ძალა".
ახლა, როდესაც ევროპელებს 230 დამკვირვებელი ჰყავთ, რომლებიც რუსეთის არმიის გასვლას აკონტროლებენ, ხოლო ეს უკანასკნელი ჯერ კიდევ რჩება სამხრეთ ოსეთის და აფხაზეთის ტერიტორიაზე, ამ "ძალას" გამოცდა ელის. რა ფასი აქვს მას, როდესაც შეიარაღებული ჯარისკაცების პირისპირ აღმოჩნდა? შეძლებს კი ის, აიძულოს კრემლი შეასრულოს შეთანხმება ცეცხლის შეწყვატაზე, რომელსაც აგვისტოში, ევროკავშირის მოქმედ თავმჯომარესთან, სარკოზისთან ერთად ხელი მოაწერა? როგორც ჩანს, ამის დიდი იმედი არ უნდა გვქონდეს. მაგრამ თუკი ხილული რეალობიდან გავალთ?
კავშირის "ძალა", რომელზეც ფიშერი საუბრობდა, და კრემლის "ძალა" – სხვადასხვა ისტორიული ბუნების მოვლენებია.
ევროკავშირის ძალას, რომლის სიმბოლოსაც ევრო წარმოადგენს, პოსტიმპერიული ბუნება აქვს. ის ევროპული იმპერიების კრახს ეფუძნება, რომლებიც ერთმანეთის მიყოლებით დაინგრა: ავსტრიულის, გერმანულის, ბრიტანულის, ფრანგულის, ბელგიურის, ჰოლანდიურის, ესპანურის, პორტუგალიურის, აღარაფერს ვამბობთ კიდევ უფრო ადრეული ეპოქის იმპერიებზე – შვედურზე და დანიურზე. ევროკავშირის 27 ქვეყნიდან ათი, მათ შორის ხუთი დამფუძნებელი-სახელმწიფო, იმპერიები ან კოლონიალური სახელმწიფოები იყვნენ. მათ შორის უკანასკნელმა, პორტუგალიამ, საკუთარი აფრიკული კოლონიები მხოლოდ 1974 წელს დატოვა.
ამგვარად, მთელი ევროპა იმაზე აშენდა, რომ მათ უარი თქვეს ყოფილიყვნენ იმპერიები, რადგან მათი შენახვა წარმოუდგენელი გახდა; აღიარეს ერების თვითგამორკვევის უფლება, რადგან სხვა რეალისტური ალტერნატივა არ არსებობდა; უკანა რიცხვით, მაგრამ მაინც, ახლო თანამშრომლობისა და სოლიდარობის რეკონსტრუქცია წამოიწყეს, რადგან ეს ყველაზე გონივრული გამოსავალი იყო. ევროკავშირის მთელი იდეოლოგია შეიძლება შემდეგ პრინციპებამდე დავიყვანოთ: არა – ომს, არა – ძალის გამოყენებას, დიახ – კეთილი ნებით თანამშრომლობას.
ცენტრალური და აღმოსავლეთ ევროპის ქვეყნებმა, რომლებიც ევროკავშირს მოგვიანებით მიუერთდნენ და რომლებსაც საფუძვლიანი გამოცდილება არ გააჩნდათ, ეს იდეოლოგია მეტ-ნაკლებად აითვისეს. არცერთი მათგანი, უნგრეთს თუ არ ჩავთვლით, არათუ არასდროს არ ყოფილა იმპერია, არამედ პირიქით, თავად ამ იმპერიების მსხვერპლნი იყვნენ, ზოგიერთი ასეთ მგომარეობაში 1989 წლამდეც იმყოფებოდა.
სწორედ მათ, პოლონელებსა და ბალტიისპირელებს ყველაზე ნაკლებად სჯერათ, რომ "ევროს" ძალა მათ აღმოსავლეთ საზღვრებს დაიცავს. ის რაც შედარებით, მათ ამ შფოთის საფუძველს უქარწყლებს ნატო, და მასში განსხეულებული, ამერიკის იმპერიალისტური სახელმწიფოა. ამ ქვეყნებს პოსტიმპერიული პერიოდის გასავლელად, კიდევ რამდენიმე განსაცდელის გადალახვა მოუწევთ.
რაც შეეხება რუსეთს, ის უკვე იქ არის, მაგრამ თავად ვერ გაუგია. იმპერია მანაც ისევე დაკარგა, როგორც ევროპელებმა: ბუნტით და დაქვემდებარებული ქვეყნების მისი შემადგენლობიდან გასვლით, იმ რესურსების ამოწურვით, რომლებიც მათ შესანარჩუნებლად აუცილებელი გახლდათ... რუსული იმპერიისგან ერთადერთი, დღეს თავად რუსეთის ფედერაცია დარჩა, სადაც მოსახლეობის დიდ ნაწილს რუსები წარმოადგენენ.
ამ დანაკარგებით გამოწვეული ტკივილი – ევროპული ისტორიის კლასიკაა: ბრიტანელებმა იგივე გადაიტანეს, როდესაც ამერიკა დაკარგეს, ფრანგებმა – ინდოჩინეთის შემდეგ ალჟირი, ავსტრიელებმა – ყველაფერი დაკარგეს... ბოლოს და ბოლოს ყველა შეეგუა დანაკარგებს და ნაციონალური იდენტობა აღიდგინეს, რომლის საზღვრებიც იქამდე შემცირდა, ვიდრე სამოქალაქო საზოგადოების მოთხოვნების ადეკვატური არ გახდა.
რატომ არ შეუძლია რუსეთს იგივე გააკეთოს? რატომ უნდა იყოს გაუთავებელი თვითგვემით დაკავებული და რუსების "ტანჯვასა" და "დამცირებაზე" მოთქვამდეს? რატომ უნდა "გვესმოდეს" ჩვენ მათი, როდესაც თავინთი გავლენის სფეროების "საჭიროებებზე" საუბრობენ, როგორც ეს პრეზიდენტმა მედვედევმა განაცხადა?
და მიუხედავად იმისა, რომ ამერიკული ხელისუფლება რეგიონში იდიოტიზმითაა დაკავებული, როდესაც მხარს უჭერს ისეთ ევროპელებს, რომლებიც საბჭოთა პოლიტიკური შეხედულებებისგან ვერ განთავისუფლებულან, რუსეთის ხელისუფლებას, რეალობის განცდა მაინც დაკარგული აქვს. პოლიტიკურად და კულტურულად ის ვერ პასუხობს რუსული საზოგადოების მოთხოვნებს, რეგიონალურ თავისებურებებს და საკუთარი თავსაც კი. ის ჯერ კიდევ იმპერიული ეპოქის კუთვნილებაა, დიდების იდეოლოგიის მატარებელი, ხელმძღვანელობს რა ქვეყნას, რომელიც გარემოებათა გამო უკვე პოსტიმპერიული სახელმწიფოა.
ევრო, რომელზეც ფიშერი საუბრობდა, სამხედრო თვალსაზრისით უძლურია, მაგრამ პოლიტიკური თვალსაზრისით - კბილებამდე შეიარაღებული. პოსტიმპერიული კავშირის და ფსევდოიმპერიული კრემლის შეხვედრა საქართველოში მოხდა, დამოუკიდებელ, აბსოლუტურად დამოუკიდებელ ქვეყანაში.
No comments:
Post a Comment