სტეფან საბო
27 იანვარი 2009
ტრანსატლანტიკური ურთიერთოებების განახლება ახალი პრეზიდენტის, ბარაკ ობამას უმნიშვნელოვანესი ამოცანაა. ამასთან ამერიკის და გერმანიის ურთიერთობა ახალი მთავრობის ევროპული პოლიტიკისთვის გადამწყვეტი იქნება, ხოლო ამ პოლიტიკის ბირთვი გახდება გერმანიის დამოკიდებულება რუსეთისადმი. რუსეთი, ობამას მთავრობისთვის ბევრ მნიშვნელოვან საკითხზე, საკვანძო პოზიციას დაიკავებს. ესენია, ირანთან ურთიერთობა, უფრო ფართო და ქმედითი მექანიზმის შექმნა ბირთვული იარაღის გაუვრცელებლობის რეგულირებისთვის, ენერგეტიკული პოლიტიკა, ბირთვული იარაღის არსენალების შემცირება და სიტუაციის შეცვლა ავღანეთში. ამასთანავე, ნატოს გაფართოების საკითხზე ვაშინგტონის პოზიციისთვის რუსეთთან ურთიერთობას ცენტრალური ადგილი ენიჭება. და ბოლოს, რუსეთთან ურთიერთობა ობამას ევროპული პოლიტიკისთვის გადამწყვეტი იმდენად იქნება, რამდენადაც ევროპული და რუსული პოლიტიკა ერთმანეთზეა გადაჯაჭვული.
გერმანია, ევროპულ პოლიტიკაში რუსეთთან დაკავშირებით წამყვან როლს თამაშობს. ამ საკითხზე ევროპა გაყოფილია, აღმოსავლეთ ევროპის და დასავლეთ ევროპის ქვეყნებად, ამდენად ბერლინის გარეშე, რაიმე საფუძვლიანი ან წარმატებული პოლიტიკა რუსეთთან მიმართებაში, წარმოუდგენელია. თუმცა, რამდენად მნიშვნელოვანიც არ უნდა იყოს გერმანია დასავლური კონცეფციის ჩამოყალიბებისთვის, ბერლინისა და ვაშინგტონის ინტერესებს შორის, პოლიტიკურ კულტურასა და მეთოდებში, არსებითი სხვაობები რჩება. ამ სხვაობებმა, თუკი მათ უცოდინრად მივუდგებით, შესაძლოა სახიფათო გაუგებროებები მოგვიტანოს. საერთო მიდგომის გარეშე, არსებობს საფრთხე, რომ გერმანია შუამავლის როლში აშშ-სა და რუსეთს შორის, ზედმეტად ჩათრეული აღმოჩნდება.
გერმანიაში ბევრს მიაჩნია, რომ ამერიკის შეერთებულ შტატებში რუსეთთან დაკავშირებული საფუძვლიანი და თანმიმდევრული სტრატეგია არ აქვთ, და რომ მათ მსგავსი სტრატეგია, რაც შეიძლება სწარაფად უნდა შეიმუშაონ. ამასთანავე, ბერლინი ნერვიულობს, რომ ობამას მთავრობა ბევრი სხვა ობიექტური პრობლემის გამო, რაზეც მას ზრუნვა მოუწევს, რუსეთთან დაკავშირებულ პოლიტიკას საკუთარ პრიორიტეტებში წამყვან პოზიციას არ მიანიჭებს. მაგრამ იმავდროულად ბერლინს იმედი აქვს, რომ ვაშინგტონი რუსეთთან ურთიერთობებს სერიოზულ ყურადღებას დაუთმობს და მომავალში ”შერჩევითი ჩართულობით” არ შემოიფარგლება. ამ მოლოდინს, ობამასთვის ცოტა ხნის წინ გაგზავნილ ღია წერილში საგარეო საქმეთა მინისტრმა შტაინმაიერმაც, ხაზი გაუსვა. ამერიკის ახალ მთავრობას ესმის, რომ რუსეთთან ურთიერთობის ახალი სტრატეგიის შემუშავება სჭირდება. ახალ პრეზიდენტ ობამას, საგარეო პოლიტიკურ საკითხებში მხოლოდ უმნიშვნელო გამოცდილება აქვს, მისი პოზიცია რუსეთთან დაკავშირებით დიდწილად რუსულ ბირთვულ მასალებსა და ბირთვულ ნოუ-ჰაუზე უსაფრთხოების უზრუნველყოფის საკითხებში სენატორ ლუგართან ერთობლივი ძალისხმევის გავლენის ქვეშ ყალიბდებოდა, ამდენად ის მიმართულია შეიარაღების კონტროლისა და ბირთვული იარაღის გაუვრცელებლობისკენ. ობამა რუსეთს ამერიკის გლობალური ინტერესების პრიზმიდან აკვირდება; მანაც, და საგარეო საქმეთა მინისტრმაც, ქალბატონმა კლინტონმა ნათლად გამოხატეს თავიანთი პოზიცია, რომ ისინი რუსეთთან ურთიერთ თანამშრომლობაზე დამყარებული კავშირისკენ მიისწრაფვიან.
მოსკოვთან თანამშრომლობაში ისინი, მათი ერთ-ერთი ყველაზე მნიშვნელოვანი მიზნის რეალიზაციის წინაპირობას ხედავენ: ეს ავღანეთის სტაბილურობაა. იმავდროულად, ისინი შეეცდებიან შეთანხმების მიღწევას ბირთვული პოტენციალის შემდგომ შემცირებასა და ახალი ხელშეკრულების ხელმოწერაზე. ფაქტობრივად, ისინი რაკეტსაწინააღმდეგო სისტემის წინააღმდეგნი არ არიან და ეცდებიან პოლონეთსა და ჩეხეთის რესპუბლიკასთან მათ ტერიტორიებზე სისტემის კომპონენტების განთავსებაზე უკვე მიღწეულ შეთანხმებაზე უარის თქმას თავი აარიდონ. თუმცა ევროპაში რაკეტსაწინააღმდეგო სისტემის განთავსებაზე არ იჩქარებენ. ისინი მზად არიან რაკეტსაწინააღმდეგო სისტემაზე, როგორც შეიარაღებაზე კონტროლის მასშტაბური შეთანხმების შემადგენელ ნაწილზე, რუსეთთან მოლაპარაკებები აწარმოონ. ოაბამ შესაძლოა უკრაინისა და საქართველოს ნატოსთან დაახლოების ტემპები შეანელოს. ამის ნაცვლად იგი ამ ქვეყნების დასავლურ სტრუქტურებში ინტეგრაციისთვის აქცენტს ევროკავშირზე გააკეთებს.
აშშ რუსეთზე დამოკიდებულია არამხოლოდ მაშინ, როდესაც საქმე ბირთვული იარაღის გაუვრცელებლობას ეხება. უზარმაზარი შიდაპოლიტიკური გამოწვევების დროს ვაშინგტონის ახალი მთავრობა ცდილობს საკუთარ თავზე ზედმეტი პასუხისმგებლობა არ აიღოს, ისევე როგორც გაურბის ”ცივი ომის” მსგავს კონფრონტაციას. მით უფრო, რომ რუსეთის ლოკალიზაციის მცდელობას გერმანიის მხრიდან მხარდაჭერა არ ექნება; ასეთ შემთხვევაში ბერლინსა და ვაშინგტონს შორის პრობლემა წარმოიქმნება, რაც ხელს შეუშლის ობამას სურვილს გააცოცხლოს ტრანსატლანტიკური ურთიერთობები.
მთლიანობაში, რუსეთთან დაკავშირებულ პოლიტიკაში სხვაობების მიუხედავად, ბერლინსა და ვაშინგტონს შორის საერთო სტრატეგიის გამოძებნის შანსი საკმაოდ დიდია. ნამდვილი გამოცდა, მხოლოდ იმ შემთხვევაში დადგებოდა, თუკი მოსკოვი ევროპასთან თანამშრომლობაზე უარს იტყოდა და შეეცდებოდა მე-19 საუკუნის მსგავსად, ძალთა წონასწორობის სისტემის შექმნას. ცოტახნისწინანდელ გაზის კონფლიქტში უკრაინასთან, გაზზე შესაბამისს ფასებზე მეტად, საუბარი შესაძლოა დასავლეთში განხეთქილების მიღწევის მცდელობაზე და საკუთარი გავლენის სფეროს შექმნაზე უფრო იყო. ეს კი მათ სისწორეს დაადასტურებდა, ვინც რუსეთის საქართველოში მოქმედებას ახალი სტრატეგიის დასაწყისად და არა ”გამაფრთიხლებელ გასროლად” აფასებდა. პოლიტიკური კონსენსუსის მიღწევა გერემანიაში თემაზე, თუ როგორი უნდა იყოს რუსეთთან ურთიერთობა, იმაზეა დამოკიდებულია, თუ რამდენად გააცნობიერებს მოსკოვი, რომ ის დასავლეთის პარტნიორია, ასევე ობამას პოლიტიკაზე. მაგრამ ორივე ქვეყნაში მზად უნდა იყვნენ იმისთვის, რომ რუსული საკითხი მათ ჯერ კიდევ ბევრ უსიამოვნებას მოუტანს.
სტეფან საბო - ვაშინგტონის, ტრანსატლანტიკური აკადემიის აღმასრულებელი დირექტორი
ორიგინალი
No comments:
Post a Comment