სამერა ესმეირი
28 იანვარი 2009
ისრაელი მიზანია ომითა და მშვიდობით პალესტინელები ფიზიკურად და ფსიქოლოგიურად გაანადგუროს.
ღაზაში ომის დაწყებიდან სამი კვირის შემდეგ ისრაელმა დაზავების შესახებ ცალმხრივად განაცახადა, მაგრამ ე.წ. თავდაცვითი ოპერაციების დასრულებაზე უარი თქვა. საპასუხოდ ჰამასმაც მანამდე, სანამ ისრაელის ჯარები ღაზას მთლიანად დატოვებენ, ერთი კვირით ცეცხლის შეწყვეტა გამოაცხადა. ბევრისთვის დასავლეთში ეს მოვლენები ზეიმის საბაბად იქცა, რადგან ორივე მხრიდან სამხედრო დაპირისპირების შეწყვეტა, ერთის შეხედვით, სამშვიდობო პოცესის განახლების შესაძლებლობას იძლევა. ამ სამშვიდობო პაუზის კრიტიკულად შეფასების მიზეზები ნამდვილად გვაქვს, რადგან ის ისრაელს ცალმხრივად მოქმედების საშუალებას უტოვებს. ის, რისი მოწმენიც ახლა რეალურად ვხდებით, ღაზას სექტორში მიმდინარე კატასტროფის ახალი ფაზაა. მანამდე, სანამ ამ კატასტროფის მახასიათებლები ჯერ კიდევ უცნობია, ისრაელის მიერ ჩადენილი ძალადობა უფრო ცხადიც კი ხდება. შესაძლოა ამიტომაცაა, რომ ისრაელის პრემიერ-მინისტრმა ეჰუდ ოლმერტმა, როდესაც ცეცხლის შეწყვეტის შესახებ განცხადებას აკეთებდა, ერთხელაც არ ახსენა სიტყვა ”მშვიდობა”. ”სამშვიდობო პროცესმა” შესაძლოა მალე ომის მედლის მეორე მხარე დაგვანახოს, დაგვანახოს ის, რომ ომი უბრალოდ სხვა მეთობით გრძელდება და სამშვიდობო პროცესით საზრდოობს კიდეც.
ღაზას ომიდან, სულ ცოტა, ორი გაკვეთილის გამოტანა შეიძლება. პირველი ისაა, თუ როგორ აყალიბებს ღაზაში ომიცა და ცალმხრივი დაზავებაც პალესტინურ მოსახლეობაზე ისრაელის ძალაუფლების განმტკიცებისა და მისი ტრანსფორმირების სტრატეგიას. ისრაელი პალესტინელებისგან ცალმხრივად მშვიდობიან თანაარსებობას, ანუ მათი მხრიდან ტყვეობაში დარჩენის თანხმობას ითხოვს, წინააღმდეგ შემთხვევაში განადგურებით ემუქრება და ამას პრაქტიკულადაც ახორციელებს. პალესტინელებს ისრაელის სცენარის მიხედვით ასეთი ”არჩევანი” აქვთ: დამორჩილდნენ ან განადგურდნენ. მორჩილება სულაც არ ნიშნავს განადგურების ალტერნატივას, არამედ იმას, რომ ამ მოსახლეობისგან განსხვავებული მეთოდებით, სიცოცხლეშივე სიცოცხლეზე უარის თქმას მოითხოვენ. პალესტინელები ჰუმანიტარულ დახმარებაზე დამოკიდებულნი და შესაბამისად დამთმობნი და მორჩილნი უნდა გახდნენ. უარესიც, ჰუმანიტარულ დახმარებაზე უფრო ხშირად უარს ეუბნებიან, ვიდრე აძლევენ. სხვა სიტყვებით, ისრაელი პალესტინელებისგან იმას ითხოვს, რომ ისინი თავის ტერიტორიულ სატუსაღოში არსებობას შეეგუონ და ისრაელის ოკუპაციის პირობებში, რაკეტებით, თუ რაიმე სხვა გზით, წართმეული სიცოცხლის ნიშანწყალიც კი არ გაამჟღავნონ. პალესტინელებს უბრძანეს საერთაშორისო ჰუმანიტარული ორგანიზაციების ანგარიშების სტატისტიკურ მონაცემებად და მოწყალე ჟურნალისტების მასალად იქცნენ. ასეთია ისრაელისა და ეგვიპტელების წინადადების შინაარსი, განხორციელდეს” hudna ” ანუ მოხდეს დაზავება (რაც ნიშნავს, რომ პალესტინელებმა წინააღმდეგობა არ უნდა გასწიონ) ჰამასთან 15-დან 30 წლამდე ვადით. ჩინებული სცენარი ორი სახელმწიფოსთვის, რომლებიც ომის მდგომარეობაში იმყოფებიან, მაგრამ ისეთი, რომელსაც არაფერი აქვს საერთო სამართალთან, როდესაც ამ ქვეყნებიდან ერთს მეორის ტერიტორია აქვს ოკუპირებული. ჰამასის წინადადება, ერთწლიანი დაზავების შესახებ ორივე დამანგრეველი ვარიანტის, მორჩილებისა და განადგურების თავიდან აცილების მცდელობას წარმოადგენდა.
რა დასკვნები უნდა გამოვიტანოთ ისრაელის მიერ ცალმხრივად შეთავაზებულ დაზავებაზე? რა პირობებით შეწყვეტს ის პალესტინური მოსახლეობის სასტიკ განადგურებას? ისრაელის პოზიციიდან გამომდინარე, თუ პალეტსინელებს საზარელი ძალადობის ახალი ტალღის თავიდან აცილება უნდათ, ისინი ასეთ პირობებს უნდა დაეთანხმონ: ჩუმად შეეგუონ ოკუპაციას და ოკუპაციის რეზისტენტობის იმპულსს რეზისტენტობა გაუწიონ. სხვა სიტყვებით, ისრაელი პალესტინელებისგან არსებული ვითარების დავიწყებას მოითხოვს, მოითხოვს დავიწყებას ისტორიისა, რომელიც ისრაელის კოლონიზაციის პროექტის წინააღმდეგ პალესტინელთა დაუსრულებელი ბრძოლითაა აღნიშნული. ისინი უნდა გარდაიქმნან არსებულ ერთეულებად იმად, ვისაც არა აქვს მეხსიერება, არ გრძნობს ტკივილს და არ გააჩნია მისწრაფებები. მოკლედ, რომ ვთქვათ ომს ისრაელი აწარმოებს იმისთვის, რომ მოკლას, ხოლო დაზავებას პოლიტიკური სუბიექტების ამოსაძირკვად იყენებს. ახალგაზრდა პალესტინელთა თვალთახედვიდან, ორივე პერსპექტივა საშინელია: ან მოკლულ იქნა ან ჩუმი სიკვდილის მოწმედ გაქციონ, ანუ დაასრულო სიცოცხლე ან პოლიტიკური და ზნეობრივი თვითმკვლელობა ჩაიდინო. ორივე მკვლეობაა, ერთი განსხვავებით, მეორე შემთხვევაში სიკვდილი სატელევიზიო ეკრანებზე სენსაციად და საშინელებათა სურათებად ვერ აისახება. ეს ვითარება მთავარ მედიაში სინამდვილეში არც ასახულა, მედია ერთ რამეს არ აღიარებს: თუ ოკუპაციის პირობებში მცხოვრებ ხალხს პოლტიკურ ბრძოლას უკრძალავ, ეს იმას ნიშნავს, რომ ამ ადამიანებს მომაკვდინებელ მორჩილებას და პატიმრობას ცხოვრების წესად უქცევ.
მორჩილება/განადგურება - დუალიზმი, რომელიც ისრაელის ხელისუფლების სულის მახასიათებელია, ბოდვაა. მაგრამ ეს ბოდვა, სულაც არ აკნინებს მის დამღუპველ არსს. ბოდვაა ის, რომ ომით ტრავმირებული პალესტინელები ჰუმანიტარული დახმარების მორჩილ სუბიექტებად გარდაიქმნებიან. ამ დახმარებას არა მხოლოდ დასავლური სახელმწიფოები აწვდიან, ისინი, ვინც ღაზას ოკუპაციაზე პირველ რიგში აგებენ პასუხს, არამედ ისრაელიც, ღაზასა და სხვა პალესტინური ტერიტორიების საოკუპაციო ძალა. შეცდომაა იმის ვარაუდი, რომ პალესტინელები მშვიდობიანად მიიღებენ ოკუპაციის პირობებს და ტყვეობას მანამდე აიტანენ, სანამ ისრაელი მათ სახელმწიფოებრიობით არ დააჯილოდოვებს. განადგურება/მორჩილების დუალიზმი ორივე შემთხვევაში, ომისა და მშვიდობის დროსაც ოკუპანტის უპირატესობას გულისხმობს.
გაურკვეველია შეძლებს თუ არა ისრაელი განადგურებითა და მორჩილებით პალესტინელების არჩევანის შეზღუდვას. ბევრი პალესტინელი აცხადებს, რომ ოკუპაციის პირობებში არც ”სამშვიდობო პროცესს” და არც ”ომს” არ დაეთანხმება. და აქ დევს სწორედ მეორე გაკვეთილი, რომელიც ღაზას მოვლენებიდან უნდა მივიღოთ. მოცემულ მომენტში მშვიდობა სულაც არ არის ომის ოპოზიცია, ის უფრო ერთი მედლის მეორე მხარეა. 12 არაბული ქვეყნის მოწოდება შეაჩეროს არაბული სამშვიდობო ინიციატივა, შესაძლოა მშვიდობის საშინელებათა გაცნობიერებაზე მიგვანიშნებს. ამ ქვეყნების ლიდერები მიხვდნენ, რომ არაბული ინიციატივა სამშვიდობო მოპატიჟებით ისრაელს ომისკენ უბიძგებს და არა, პირიქით. მით უფრო, რომ პალესტინელები ოკუპაციის პირობებში სამშვიდობო ქოროში მონაწილეობაზე უარს ამბობენ. სამშვიდობო პროცესი, რომელიც 1990-იანებში დაიწყო და რომლის რიტუალები ბოლო რამდენიმე წლის განმავლობაში, ჰამასის არჩევის საპასუხოდ, უფრო ინტენსიური გახდა, ის საფუძველია, რომელზეც ღაზას ომი იშვა. დაუსრულებელმა სამშვიდობო პროცესმა, ღაზაში დისციპლინარული და მომაკვდინებელი ქმედებების მობილიზება გამოიწვია. ერთნი დამორჩილდნენ სამშვიდობო პროცესის პირობებს და იმ იმედით ცხოვრობდნენ, რომ შესაძლოა მათი შვილიშვილები მაინც მოესწრებიან კოლონიზაციის დასასრულს. მეორენი კი ისრაელისა და და მათი სუბკონტრაქტორების მიერ დაპატიმრების, წამებისა და მკველელობის რისკზე მიდიოდნენ. მაგრამ ყველაზე ცუდი ის იყო, რომ ღაზას ომის გარშემო გაწეულმა დიპლომატიურმა მცდელობამ ერთი რამ ცხადყო, მშვიდობა ერთგვარ ”ცივილიზაციურ იმპერატივად” იქცა, რომლის მორჩილებასაც პალესტინელებს სთხოვდნენ და რითაც მათ წინააღმდეგობას ოკუპაციისადმი კრძლავდნენ. ცივილიზებულ სამყაროს ნაწილად ისინი მხოლოდ ამ პირობით იქნებოდნენ განხილულნი, თუ სხვა შემთხვევაში, მათ ბოროტ ტერორისტებს მიაკუთვნებდნენ. საჭიროა კი იმის დამატება, რომ ოპერაციები, რომლებიც ცივილიზაციური იმპერატივით ტარდებოდა, ბევრად უფრო ძალადობრივი იყო, ვიდრე ქმედებები, რომელთა დათრგუნვასაც ეს ოპერაციები ისახავდა მიზნად? როდესაც პალესტინელებმა თამაშის გაგრელებაზე უარი თქვეს, დაუსრულებელმა სამშვიდობო პროცესმა ბიძგი მისცა, პროვოცირება გაუკეთა და წარმოქმნა სიტუაცია, რომელსაც სამი კვირის მანძილზე, ომის მსვლეობისას ვადევნებდით თვალს - ყველაფრის, რაც ახალ ”ცივილიზაციურ იმპერატივს” წინ დაუდგა, განადგურება, წაშლა და დანგრევა მოინდომეს. მშვიდობისმყოფელობა პალესტინაში და მსოფლიოს სხვა კუთხეებშიც თანამედროვე სამყაროს დამღუპველ ცივილიზაციურ მისიად იქცა.
ქუვეიტში არაბული სამყაროს ეკონომიკური სამიტი შეძლებს, ან ვერ შეძლებს არაბული სამშვიდობო ინიციატივის შეჩერებას. სამშვიდობო პროცესმა პალესტინურ ხელისუფლებასა და ისრაელს შორის შეიძლება გადაარჩინოს არსებული საშინელი ვითარება. მაგრამ ამავე დროს ღაზამ ცხადყო, ის, რაც ომსა და მშვიდობას, მორჩილებასა და განადგურებას შორის ოპოზიციად განიხილებოდა, რეალობაში ამად არ გვევლინება. სინამდვილეში ერთი მეორეს კვებავს და მისი შესაძლებლობების ინტენსიფიცირებას ახდენს. ეს კი იმის მტკიცებულებად გამოგვადგება, რომ არჩევანი სამშვიდობო პროცესსა და ომს შორის, რეალური არჩევანი არ არის, რადგან ისინი რადიკალურად განსხვავებულ პროექტებს არ წარმოადგენენ.
პალესტინელები ისრეალი ოკუპაციას 42 წლის მანძილზე იტანდნენ. აქედან 18 წლის მანძილზე სამშვიდობო პროცესი მიმდინარეობდა. 1967 წლიდან, ოკუპაციის პერიოდის ნახევარზე მეტი ისინი სამშვიდობო წარმოდგენებში მონაწილეობდნენ. განა ეს მარტივი ფაქტი იმ საგანგაშო რეალობაზე არმიგვითითებს, რომ ოკუპაცია და მშვიდობა, მორჩილება და განადგურება ერთგვაროვანი მოვლენებია? განა ის არ გაირკვა, რომ ომი ყოველთვის მშვიდობით ვერ გადაწყდება, რომ ხშირად ის იმ საფუძველს ქმნის, რომელზეც ომი წარმოიქმნება? და თუ ამ საგანგაშო გაფრთხილებას ყურად ვიღებთ, გამოგვაღიძებს თუ არა მშვიდობის ზარები? თუ კვლავინდებურად მხოლოდ ყუმბარის აფეთქებებზე ვირეაგირებთ?
No comments:
Post a Comment