ევროპის კავშირი აღმოსავლეთის პარტნიორობის პროექტს განიხილავს

ატო ლობიაკი
24 თებერვალი 2009

ბრიუსელი - როგორც მოსალოდნელია, მომავალ თვეს ევროკავშირი ექვს ქვეყანას ევროპის სამეზობლო პოლიტიკის განმტკიცებას შესთავაზებს. ახალ პროექტს აღმოსავლური პარტნიორობა დაერქმევა. ის ჩაფიქრებულია, როგორც საპასუხო ნაბიჯი რუსეთის გააქტიურებაზე, რასაც ევროკავშირის წარმომადგენელები ”საზიარო სამეზობლოს” უწოდებენ.

ბრიუსელში ევროკავშირის საგარეო საქმეთა მინისტრების 23 თებერვლის შეხვედრის შემდეგ, საგარეო ურთიერთობათა კომისარი ბენიტა ფერერო ვალდნერმა განაცხდა, რომ რუსეთის ბოლოდროინდელმა უთანხმოებებმა საქართველოსა და უკრაინასთან ევროკავშირი იძულებული გახადა ერეაგირა.

”მე ვფიქრობ, რომ (რუსულ)-ქართული ომისა და რუსულ-უკარიანული (გაზის) კრიზისის შემდეგ ცხადად დავინახეთ იმპერატიული მოთხოვნა იმისა, რომ აუცილებელია ჩვენი თამაშის გაქტიურება აღმოსავლეთ სამეზობლოში, სადაც ძირეულად ვართ დაინტერესებულნი პოლიტიკურ და ეკონომიკურ სტაბილურობაში” - განაცხდა მან.

აღმოსავლეთ პარტნიორობა ექვს აღმოსავლელ მეზობელს ეხება - უკრაინას, მოლოდოვეთს, საქართველოს, სომხეთს, აზერბაიჯანსა და, შესაძლოა, ბელორუსიაც.

ჩეხეთის საგარეო საქმეთა მინისტრმა, კარელ შვარცნეგერმა, ევროკავშირის მიმდინარე მმართველების წინაშე გამოსვლის შემდეგ განაცხადა, რომ პირველი ოფიციალური მოლაპარაკებები კონცეფციაზე შედგა და უკვე შემუშავებულია შეთანხმების საბაზისო ასპექტები.

”მიღწეულია კონსენსუსი იმასთან დაკავშირებით, რომ აღმოსავლეთ პარტნიორობის კონცეფცია სიცოცხლისუნარიანია” - გნაცხადა მან - ” შეთანხმებები თანამშრომლობის შესახებ, რომლებიც შეეხება ღრმა და ყოველმხრივი თავისუფალი სავაჭრო სივრცეების შექმნას და მრავალმხრივი ინტერესების საფუძველზე საერთო პლატფორმის შემუშავებას ისეთ საკითხებთან დაკავშირებით, როგორიცაა ენერგეტიკული უსაფრთხოება, წინსვლის საშუალებას იძლევა”.

პროექტის საბოლოო სახე 19-20 მარტს ევროკავშირის სამიტზე გახდება ცნობილი. უკვე ამ ეტაპზევეა ცხადი, რომ თანამშრომლობა ევროკავშირში გაერთიანებას არ გულისხმობს. პარტნიორებს შესაძლოა შესთავაზონ თავისუფალი ვაჭრობა, უვიზო რეჟიმი და მჭიდრო ენერგეტიკული თანამშრომლობა. იგულისხმება, რომ პარტნიორი ქვეყნები განახორცილებენ თავისი კანონმდებლობის ჰარმონიზაციას ევროკავშირის კანონმდებლობასთან, ჩაატარებენ ეკონომიკის რეფორმირებას, და დემოკრატიზაციის პროცესში წინსვლის დემონსტრირებას მოახერხებენ. ”ევროკავშირი თავის პარტნიორ ქვეყნებთან ურთიერთგაზიარების პროცესში ჩაერთვება, რამაც რეფორმებისა და მათი შესრულების სტიმულირებას უნდა შეუწყოს ხელი”. რაც უფრო მეტი გაკეთდება ერთი მხრიდან, მით უფრო მეტ დახმარებას აღმოუჩენს მეორე მხარე.

ფრთხილი მზერა აღმოსავლეთისკენ

ევროკავშირი თავისი აღმოსავლელი პარტნიორების დასახმარებლად 2010-2013 წელს 600 მილიონ ევროს ($700) გამოყოფს. 2007-2013 წლებში ევროკავშირმა თავისი აღმოსავლელი და სამხრეთით მცხოვრები მეზობლებისთვის 11.2 მილიარდი ევრო გადადო. ამ თანხის 2/3 სამხრეთისთვის, ხოლო 1/3 აღმოსავლეთისთვისაა განსაზღვრული. ეს ევროკავშირში აღმოსავლეთისა და სამხრეთის მიმართ არსებული დამოკიდებულების ბალანსს ასახავს, სადაც იმ წევრი ქვეყნების რაოდენობა, რომელიც სამხრეთთან კავშირებშია დაინტერესებული დომინირებს.

დოკუმენტის სამუშაო ვერსია, რომელსაც 23 თებერვლის შეხვედრის წინ რადიო თავისუფლება გაეცნო, იმის ვარაუდის შესაძლებლობას იძლევა, რომ ბლოკის შიგნით სამხრეთისა და აღმოსავლეთის მომხრეთა შორის დაძაბულობა გრძელდება. თავისუფალ ვაჭრობას აღმოსავლელ პარტნიორებთან მხარს ყველა არ უჭერს, განსაკუთრებით უფრთხიან კონკურენციას სოფლის მეურნეობაში.

სახრეთ-აღმოსავლეთის დაპირისპირების პრობლემის გარდა, წევრი ქვეყნები ვერ შეთანხმებულან თავისი საზღვრების გახსნაზე თავისუფალი ვაჭრობისათვის. დოკუმენტის სამუშაო ვარიანტში ნათქვამია ”შეთანხმებულია, რომ უსაფრთხო გარემოს შექმნისთვის უნდა გადაიდგას მობილური ნაბიჯები”. ეს მინიშნებაა იმაზე, რომ ქვეყნებმა უნდა გაამკაცრონ სასაზღვრო კონტროლი. მათ უნდა აიღონ ვალდებულება იმაზე, რომ მიიღებენ ყველა მიგრანტს, რომელიც ევროკავშირის ტერიტორიაზე უკანონოდ შევა.

დოკუნმეტის სამუშაო ვარიანტში ღიადაა ნათქვამი, რომ ევროკავშირი არ მიესალმება აღმოსავლელი პარტნიორების ”გაზვიადებულ მოლოდინს ” დასაქმების მაძიებელ პირთა თავისუფალ გადაადგილებასთან დაკავშირებით. ეს საკითხი, აღნიშნულია დოკუმენტში, იმ სივრცედ რჩება, რომელშიც ევროკავშირის წევრ ქვეყნებს ინდივიდუალური გადაწყვეტილების მიღების უფლება ექნებათ.

კიდევ ერთი მომენტი, რომელიც საკითხისადმი ფრთხილ დამოკიდებულებაზე მიანიშნებს - წევრი ქვეყნები შეთანხმდნენ, რომ აღმოსავლეთის პარტნიორობისთვის არ შეიქმნება განსაკუთრებული ინსტიტუტი. ინსტიტუტებს, მუდმივი საშტატო შემადგენლობითა და ცალკე ბიუჯეტით, ევროკავშირში გრძელვადიანი პროექტის ამოქმედების წინაპირობად აღიქვამენ.

მინსკის საკითხი

აღმოსავლეთის პარტნიორობის ყველაზე წინააღმდეგობრივ საკითხად პროექტში ბელორუსიის ჩართვა იქცა. მინსკი უკვე კარგა ხანია გამოირიცხა ევროპის სამეზობლო პოლიტიკიდან დემოკრატიზაციის პროცესის არარსებობის გამო. მაგრამ, როგორც ჩანს, ევროკავშირს მიაჩნია, რომ ამ ბოლო თვეებში მინსკმა საკმარისი გააკეთა და პრეზიდენტი ალექსანდრე ლუკაშენკო პრაღაში, 7 მაისს აღმოსავლელ პარტნიორებთან დაგეგმილ სამიტზე მიწვევას იმსახურებს.

ბელორუსია კვლავაც არ შეესაბამება სამეზობლო პოლიტიკის მიერ დადგენილ დემოკრატიულ სტანდარტებს. მაგრამ ბევრ დიპლომატს ბრიუსელში მიაჩნია, რომ ევროპის სამეზობლო პოლიტიკის განმტკიცება, რომელიც მიზნად რუსეთის გავლენის კონტრბალანსს ისახავს, წარუმატებლობისთვისაა განწირული, თუ ბელორუსია პროექტში მონაწილეობას არ მიიღებს.

ბლოკს ძალიან უნდა დააჯილდოვოს და წაახალისოს შედარებით მცირე დათმობები, რომლებზეც მინსკი 2008 წლის სექტემბრიდან წავიდა: გაათავისუფლა პოლიტიკური პატიმრები და შეამსუბუქა მედიისთვის დაწესებული შეზღუდვები.

ევროკავშირის საგარეო ურთიერთობათა და უსაფრთხოების პოლიტიკის ხელმძღვანელი, ხავიერ სოლანა, ბელორუსიას ეწვია. ეს იყო ბოლო ეპიზოდი ამ ბოლო დროს ბრიუსელსა და მინსკს შორის მაღალი დონის განახლებულ კონტაქტთა შორის. სოლანამ მინსკიდან დაბრუნების შემდეგ ევროკავშირის ელჩებს უთხრა, რომ ლუკაშენკო, მისი განცხადებების თანახმად, ”ევროკავშირიკენ იყურება” და ძალიან წუხს მზარდი რუსული ზეწოლის გამო.

ლუკაშენკომ სოლანას ისიც უთხრა, რომ ბელორუსიის ურთიერთობები რუსეთთან ბორის ელცინის მმართველობის დროს უკეთესი იყო, ვიდრე პუტინის პრეზიდენტობისას. ევროკავშირის წყაროს თანახმად, სოლანამ ამბობს, რომ ევროკავშირმა 7 მაისს სხვა აღმოსავლელ ლიდერებთან ერთად პრაღაში ლუკაშენკოც უნდა მოიწვიოს.

ევროკავშირის ბევრი ოფიციალური პირი მიანიშნებს, რომ ძალიან ბევრი იმაზე იქნება დამოკიდებული, თუ რამდენად დაუხრის თავს ბელორუსია რუსეთის ზეწოლას აფხაზეთისა და სამხრეთ ოსეთის აღიარებასთან დაკავშირებით. ლუკაშენკომ სოლანას უთხრა, რომ ამ რეგიონების დამოუკიდებლობის აღიარება პარლამენტის გადასაწყვეტია და დებატები საკითხთან დაკავშირებით, ალბათ მაისში პრაღის შეხვედრის შემდეგ გაიმართება.

ჩეხეთის საგარეო საქმეთა მინისტრმა ასევე გააფრთხილა მინსკი, რომ თუ ის სცნობს აფხაზეთსა და სამხრეთ ოსეთს, ბელორუსიის აღმოსავლეთ პარტნიორობაში ჩართვის გარშემო ევროკავშირში მიღწეული კონსესუსი შეიძლება გაუქმდეს. ”ეს ბუნებრივია, რომ ბელორუსიას სუვერენული პარლამენტი ყავს და ბელორუსიის პარლამენტს შეუძლია მიიღოს საკუთარი გადაწყვეტილება” - განაცხადა მან - ”მაგრამ თუ ისინი სცნობენ სამხრეთ ოსეთს და აფხაზეთს, ეს ბელორუსიისთვის ძალიან რთულ სიტუაციას შექმნის”.

ევროკავშირი აფხაზეთსა და სამხრეთ ოსეთის საკითხს ძალიან ფრთხილად ეკიდება. აღმოსავლეთ პარტნიორობის პროექტში ბელორუსიის ჩართვის მთავარი მომხრეები ამბობენ, რომ ფსონები ძალიან მაღალია. ამიტომ პროცესის შეჩერება იმ შემთხვევაშიც კი, თუ ბელორუსია აღიარებს აფხაზეთისა და სამხრეთ ოსეთის დამოუკიდებლობა, არ შეიძლება.